Wednesday, 26 August 2015

Ka Lawm zel ang – Dantes

“Theipui thing par vul dawn lovin, grep hrui rah dawn hek suh seng, Olive thing pawh rah lovin, Lovin eitur chhuah dawn lo seng, Huang ata ran rual tibovin, Ran inah ran awm lo mah seng. Ka lawm zel, Lalpa ah chuan, ka chhandamna Pathianah chuan ka lawm cheu dawn” tiin Habakuka chuan a lo sawi a ni. Hetiang thu sawi tur hi chuan a rinnaah a chiang a ngai hle awm e. Ring ve satliah tan chuan thil thei a ni lovang. A thu sawi dan ah hian a neih zawng zawng pawh chan vek mah sela, Pathian lakah a vui dawn lo, Joba ang in Lalpan a pe a, Lalpan a la leh ta a ni, a ti thei a ni.
Keini ringtu inti te hian Lalpa lakah hian kan vui nasa kan inti em? Malsawmna tam takin min vura \henkhat an la ve dek dek a Pathian kan dem ti tih mai \hin. Kan la chan hnem zia hi ngaihtuah \hin a va ngai tak em. Mite chuan an neih zawng zawng an chan pawhin Pathianah an lawm a, ka la lawm cheu dawn a ni, an ti heu mai a ni. Hetiang nun hi neih thei \heuh ila a duhawm ngawt ang. Pathian hi min siamtu a ni a, ama ta kan ni a, kan chungah hian a duh angin ro a rel thei a ni tih kan pawm a ngai. Pawm lo mah ila chu chu kan nihna tak a ni si. Chuvang chuan Pathian rorelnaah hian lawm kan tum a ngai. Aman kan \hatna turin engkim min thawhsak \hin tih a nih kha. Tunah kan tana \hatna tur awmin lang lo mahsela nakinah chuan kan lawmna a lo chang leh si \hin.

Kha le ka rawn chip e – Lalmuanpuia Khiangte

Thalai Puitu Editor-in, “Chhuah tur a awm lutuk lo, Krismas hla rawn chip rawh” a ti a. Chuti na na na chu tiin ka’n chip ang dawn ang e. Thu ziah lamah erawh Kohhran mite kan \an a \ul khawp mai! Kumin |halai Puitu chhuakah hian kan Kohhran member thu ziah aiin, kan hmel hriat pawh ni lo thu ziah, sermon leh article sei tak tak hmuh tur a awm fo, keimahni chanchinbu a ni tih i hre thar leh teh ang u.
Kan hla chip tur kan chip tak tak hmain zo\awng chungchang hi tlem han sawi hmasa ila: Zo\awng nihna leh dinhmun hre tur chuan thil pawimawh tak tak hriat tur a awm a. Chung zinga pakhat chu - Zo\awng chu lam rik khat (Monosylabic) a ni a. Chumi awmzia chu, lam rik apiangin awmzia a nei zel tihna a ni; tichuan, lam rik tin awmze nei (Monossylable) neitu kan ni tihna a ni.
Kan \awng ang nei hi hnam dang an awm ka hre lo va, chuvang chuan kan \awng kalhmang danglam bik tak pawh hian kan hla hrang hrangah kawngro a sut phah thei hial! Chumi a nih avang chuan hla phuah thiam leh phuah \hintute tan fimkhur a \ul reng a ni. Tin, Mizo \awng hi sap\awng te nena khaikhina tihdik tum chi a ni hauh lo va. Zo\awng chuan kalhmang danglam bik a neih tlat avangin \awng dang hmanga tihfiah hleih theih loh hun a awm \hin. What Is Your Name pawh Zo\awng chuan, ‘Tu nge I Hming’ tih a ni daih! Heti ang taka danglam bik \awng kan neih avang hian, “Hla phuahtute chuan Poetic license an nei/ Zalenna zau tak an nei” an tih fo-ah pawh hian min la hmin famkim thei meuh lo!
Mizo \awngah chuan alphabet pakhat paw’n awmze hrang hrang a nei thei a. Hla phuahtu’n a thluk a siam fuh loh palh vaih chuan kan sak hunah a phuah ang ni lovin a chhuak daih thei! He hla hi en ila:-
“Ka thlarau tho la, hlim takin i chhandamtu fakin zai rawh” A phuahtu hi chuan chhandamtu fak turin min sawm ngei a; mahse, han sa chiah ila chhandamtu ni lovin, chhandamtu U a nia kan sawm daih ni! A chhan chu, Mizo alphabeta ‘U’ hian awmze hrang hrang a neih vang leh a slur-na hi a fuh loh vang a ni.
Aw le, kha lam kha chu duh tawk ila. Editor min ngen angin Krismas hla pakhat chu i han chip teh ang hmiang. Sawi chak tam tak ka nei - A hla thu kan sawi dik loh \hin te, naupang zawk tana a awmze hriat har tur sawi fiah leh thil tam tak sawi tur a awm. Tun \umah erawh Krismas hla pakhat ka sawisel dawn a ni deuh ber (A fakna lam sawi ka tum lo). Pawi em ka sawi lo’ng chu maw!
Chu hla chu, Kristian hla bu, number 92-na, ‘A lalna ram chu rawn pelin’ tih hi a ni.
Chang 1-naah:
“A lalna ram chu rawn pelin,
 Kan tan Lal Imanuela;
 Chhandamna kan beisei fo kha,
 Tunah hian a lo thleng ta”
Hetah hian, ‘Chhandamtu kan beisei fo kha’ tih ni se a dik zawk ang. ‘Chhandamna’ hi a hmang duh hram a nih rau rau chuan, a tlar tawp berah, ‘Tunah hian a rawn thlen ta’ ti tal se, a thu a mam zawk ngei ang, Lal Isua chanchin a sawi miau avangin. (A nih chhan hi chu sawina leng lovah ngai ila).
Chang 2-naah:
“Chun nunnem a chawitu Mari,
 A pianna bawngin tlawmah;
 A zal nan ranthleng rawn hmangin,
 A riang hringmi dungthulin”
A tlar hmasa ber a\ang hian a bo nghal hu mai! Mari’n tu chun nunnem mah a chawi thu bible-in a sawi lo, Lal Isua zawk a ni a chawi ni! Tin, a tlar tawpah, ‘A riang hring mi dungthulin’ tih a awm a. ‘A riang’ a tih hi Lal Isua a nih chuan a dawt chiahah Comma a awm tur a ni a. A inziak ang ang hi a nih hi chuan mihring riang tak leh Lal Isua rian dan chu a inang reng tihna a ni a, ran chaw pekna thleng tlawm taka rawn thlangtu Lal Isua tlawmna a tinep zo vek a ni!
Chang 3-naah:
“Lawmna thil hlantu an awm em,
 A ngur piang hrai chawi angin;
 Chhingkhual kar hla mi fingte leh
 Beramputen an lo lawm”
A hmasain he chang tira ‘Lawmna’ tih hi hla hriltuten an sawi dik lo fo! “Mi retheite hnena thilpek hlannaah ka kal ve” tiha ‘Hlanna’ angin ‘Lawmna’ hi lam tur a ni. Tlar 2-naa, “A ngur piang hrai chawi angin” tih hi a ulh \auh \auh khawp mai! “A ngur hrai chawi piang angin” tih ni zawk se a fel thlarh ni mai tur!
Tikhan ‘CHIP’ chu duh tawk phawt mai ang, kan sawi seng dawn chuang lo. Aw le, khatia ka han sawisel tak chiam avang khan he hla hi a \ha lo ve ka tihna a ni hauh lo va, ‘Chip’ tura request ka dawn vanga rawn chip mai ka ni e. Heti taka chip dawn chuan hla dangah pawh sawi tur tam tak a awm tho a nia. A chang tawpna, “Thihna thim hnuaia \hute tan, enna ropui a thleng ta” tih te phei hi chu Hallelui-pui \huai \huai tlak a ni zawk! Kei ngei pawh hian tui takin ka la sa leh ang a, ka la \ahpui leh hial dawn asin!
Kan kristian hla bua hlate hi Pathianin a hman tak tak, chaute leh tui hala rumte kai thova tui nung petu an ni, a ropui ngawt mai! Chutih rual chiah erawh chuan, kan hnam \awng (Zo\awng) hi kan rem fuh tawk loh chuan, a awmzia a danglamin a kawh leh a tum a sikhawin literature hi a tikhawbaw zo vek thei ni hian ka hre ve \hin! Pu J.F. Laldailova’n kan kristian hla bua hla \henkhat paih  a lo duh pawh kha ka \awmpui khawp!
A pawimawh ber zawk erawh chu, Pathianin a hman miau chuan a tawk a ni mai, sawi buai theih a awm lo! Ani chu thil tlawm ber pawh hmanga, awm lova ta awma dintu a ni si a! Aw le, Krismas hlaa ka duh ber hmang hian ka’n titawp tawh mai teh ang:-
“Pathian thuruk eng ropui chu,
A puak darh lei thim zingah;
Bethlehem tlang a rawn en a,
A zau zel hnam tin zingah.
Ngai teh, van mi chhiar sen lohte,
An thawm ri chu a va mawi em!
“Chungnung berah ropui rawh se,
Lei chungah rem leng rawh se”

“Ngai teh, Davida bulpui khan, a hneh ta ropui takin!”

Rinna – Dantes

 Bible chuan Rinna chu thiltih tel lo chuan thi niin a sawi a. Kristian te tan chuan rinna hi a pawimawh a, chatuana boral tur kha rinna avanga boral lovin chatuan nunna an neih phah zawk a ni. Thil mak ve tak chu a ni! Khawvel dan a\anga chhut chuan thil tih theih loh pawh a ni lo hial awm asin. Rinna ti a kan sawiin a kawh leh tum ber chu Pathian in mihring te chhandam nan a fapa chu mihring te aia tuar turin Kraws ah kan sualna zawng zawng phur turin a thih tir a. Chutichuan nithum niah thla ata kaihthawhin a awm leh a ni. Lal Isua thihna leh thawhlehna chu Pathian in mihring te min chhandam nana a thiltih a ni tih hria a kan rin a, keimahni aia thi a ni tih kan pawmna hi kan Rinna chu a ni ber a ni.
Amaherawhchu chu Rinna chuan a dawt leh a nei a. Kan Rinna chuan kan nunah awmzia a nei tur a ni a. Lal Isua ka ring ti chung si a kan rin Lal Isuan ti tura min tih te, kan tih leh si loh chuan kan Rinna chu Rinna thi, awmze awm lo a ni ang a, chatuana nunna neihna a ni lovang. Rinna chuan thiltih nei turin min duh a. Chuvang in rinnah kan awm leh awm loh mahni \heuh kan in chhut leh \hin a pawimawh khawp mai. Kan nundan te, kan rilru leh ngaihtuahna ten Pathian a chawimawi em? Mahni \heuh kan inbihchian fo a pawimawh ang.

Chanchintha hril – Dantes

Lal Isuan vana a lawn dawn a a thuchah, chanchin\ha hril tura min tih chu vawiin ni thleng in Kohhran te chuan kan theih ang anga chanchin\ha hril in kan chhunzawm ve zel a. Lal Isua chanchin la hre ngai lo te hnenah te kan hril \hin a, tin, Kohhran miten rinna nghet neia Lal Isua zuitu rinawm an lo nih theih nan Kohhran leh a chhunga miten theih tawp chhuah in kan bei \hin bawk a.
|halai ten kan \halai puiten Pathian an hnaih theih nan kawng hrang hrangin hma kan la a. Member te inkhawm tur te, K|P Activity ah te lo tel ve se kan ti a thinlung takin. An lo tel ve theih nan Sport te, Meet te kan buatsaih \hin a ni. An inah te kal chilhin kan sawm a. Ngawrh taka han sawm takah chuan mihring inzahna avang te in an lo kal ta a, mahse an beisei ang kan lo pe leh si lo ni te hian a hriat. An lo kal a, an ho leh mai a lo kal leh an tum ta \hin lo a ni. Enge a chhan ni ta ang le? An ni te nena kan danglamna te hi an hmu lo a ni mai lovang maw? Keimahniah Pathian hmel hmuh an beisei viau laiin thildang te hi an lo hmu a ni mai lo maw? Va tih huam emaw, lo biak that viau lam pawh ni ber in a lang lo. Pathian thu angin Active Member te hi awm ila sawm sawm an ngai lovang. An thinlungah Thlarau Thianghlimin hna a thawk mai ang a, kawng dik zawhin Pathian hi rintlak a ni, amah hian hlimna tluantling leh dik chu a awm tih an hre mai dawn a ni. Chuvang chuan Pathian rawngbawl ni a kan inhriat lai hian miten engang mi niin nge min hriat tih hi mahni kan inen let fo a pawimawh awm e.

Kross – Dantes

“Kraws thu chu boral mek te tan chuan atna a ni si a; keini chhandam mekte tan erawh chuan Pathian thiltihtheihna a ni zawk e”, tiin Tirhkoh Paula chuan Korinth khua mite hnenah lehkha a lo thawn a ni. He thu hi hriatthiam mai harsa tak a ni a. Enge kraws thu chu? tute nge boral mek te chu? tih te hi zawhna awm thei tak a ni. Hetiang hian han sawifiah dawn ta ila. Kraws thu tih chu Lal Isuan min Chhandam nan kan sual zawng zawng phura kraws a a thihna kha a ni a. Boral mek a te chu, kraws a Lal Isua thih chu ka thihna a ni tih la hre lotute leh pawm thei lo tute leh Chhandamna thu la hre lo hrim hrim te an ni. Isuan Kraws ah kan sual tlan in min chhandam a ni tih pawm tute tan erawh chuan chu Kraws thu chu thil mak tak, Pathian ropui zia inpuanna thu a ni zawk a ni.
Chhandam la nilo te tan chuan Mi in Kraws avanga a tawrhna te hi hriatthiam theih a ni lova. Mahni eizawnna ngei ngei, an nupui fanau te an chawmna an han kalsan tawp te hi chu chhandamna la chang ve lo te tan chuan hriatthiam ngaihna a awmlo, thil atthlak a ni tawp mai a ni. Mahni nuam tihzawng leh chak zawng kalsanin Biak in leh ramthim lam an han pan vang vang mai te hi a mak a ni. Mahse heng te hi Chhandamna chang tute tan chuan thil mak a ni lem lo, he khawvel thil te ai chuan Chhandamna thu hril hi a pawimawh zawk tih an chian em vang a ni. He kan khawvel te hi chu reilo te atan a ni a, thihhnu thlarau erawh chu chatuan chatuan atan a ni si a. Chanchin\ha hril lo ringtu a awm theih loh, an awm anih chuan boral mek a ni ngei ang.

Tan-eka – Lalmuanpuia Khiangte

A hun leh ni ka hre ta chiah lo, kan Kohhranin Pi P.C. Vanlalnghaki (Jehova Jire Team) kan rawih \uma a thu sawi ka la hriat reng chu, “Diabola hi a bawl lo, a chet dan te reng reng hi a fing thiamin a dak thlarh zel a; chuvangin, Diabola ti lovin, Diamama tih tur” a tih kha ka bengah a la cham reng mai! Kuminah pawh kan Kohhranin kan mamawh tak, Revival Fire Team Pathianin min pe leh a. Speaker, Upa K. Lalhunpuia chuan, “Setana hi, ‘Setana’ pawh tih loh tur, kan kephah hnuaia mi mai mai, ‘Tan-eka’ tih tur a ti ve thung!
Kan Kohhranin Gospel Camping kan nei dawn tih kan hriatna kha a rei tawh hle a. Kan hriat tirh a\angin bang lovin kan \awng\ai; tichuan, Kohhran mite \awng\aina Pathianin a chhang a, Camping chhawng khatnaah ‘Rawngbawltu Camp’ hlawhtling taka neih a ni a, hlim leh lawm takin Camp-a lutten Camp an chhuahsan vek, a ropui ngei mai!
Kum dang ang lo takin rawngbawltu Camp-ah hian lut an \hahnem hle a. Kohhran upa, Branch K|P OB, Kohhran Hmeichhe hruaitu leh rawngbawlna hrang hranga chanvo pawimawh tak tak chelhtute an kim hle! Lut remchang ve lote pawh mipui Camp lama luh tum mi \hahnem tak an la awm bawk. He Camp-a thil chhinchhiah tlak tak chu, Branch K|P OB an lut kim \hap a, an vai hian Pathian chawimawia lamtual thlen tum vek an ni! Branch OB pakhat chuan tihian a sawi, “Ka naupan lai bakin lamtualah hian ka la lam chhuak ngai lo, tun \um chu Pathian chawimawi nan leh Setana (Tan-eka) mualpho nan lamtualah ka lam dawn” tiin. Kum tirah K|P-ten nasa takin harhna kan dil \hin a, a hlawhtlinna kan hmu \an dawn niin a lang, Pathian ropui ber rawh se!
Mi \henkhat, Camping lut hrehte chhuanlam ni fo chu, “Ka da leh mai ang, a zahthlak” tih hi a ni a. A dikna chen a tam tak a awm; amaherawhchu, da leh tur tal pawhin luh tur, tuman kan hun leh ni kan hre si lo. Tin, he camp-ah hian hlim reng theih a nih loh thu te, mihring kan chak loh \hin thu te leh kan la hriat ngai loh Pathian thu \ha tak tak, tam tak ngaihthlak a ni a, chak lo \hin, tlu leh \hinte  tan hlei hlei luh ngeina chi a ni! |henkhat hi chu a enga mah hma hian kan han lut hreh em em nghal ringawt a, Setana (Tan-eka) bumna mai mai tih hriat a \ha. Camping lut hreh deuh deuh hi a lawm chhuak ber ber an ni duh viau a nia!
Tin, Camping hrim hrim hi hreh viau chhan tur a awmin a lang lo. A awlsam zawng hian thil chu ngaihtuah ila a phurawm surh mai a nia, khaimah aw... Mahniin bedding put a ngai lo, kan luh duh phawt chuan phur takin kan chhungten min dahsak peih vek. Camp chhungah hna thawh hah a ngai bawk si lo, mahni ei tur rawngbawl a ngai lo va, fatuten a hun takah ei tur tuihnai tak min siamsak reng. Natna kan nei a nih pawhin Doctor leh Nurse an duty reng a, a thlawnin kan mamawh damdawi min pe char char thei bawk, nuam deuh asin! Hei mai a la ni hleinem, kan huphurh \hin em em pakhat, ‘Mut a chhuak duh’ tih te kha chu maw, kan muthlu hman lo, Speaker thu sawi thiam, a huna camper-te tiphur thiam deuh kan nei a, in mutthlu phal teuh lo mai! Thusawi laiin \hutchhan tur leh nghenchhan Speaker-in ken a phal a, nuamsa deuhin biak in chhungah a \hut theih lehnghal! Thusawi laia i mutthlu a nih ngat chuan a hnuah i inchhir viau zawk ang. Kan huphurh leh \hin pakhat ‘Zing thawh hma’ lah chu kan taksa hriselna tur a la ni cheu!
Camping hi a lo hrehawm reng reng hleinem! Camp chhuah niah i chhungten i bedding an rawn putsak leh che ang a, nang chu nun thar nen, hlim takin i lam haw lo chauh ang maw le! I aw erawh a chhang haw deuh maithei a; mahse, \hiante zingah, “Hnehna nun ka nei tawh asin” han tih thawp deuh sap nan a inhmeh riau a, bialnu/bialpa te hmangaih biahthu hlan nan hlei hlei a rinawm hmel bik riau asin!
Aw le, kan Kohhran hruaituten kan beisei ang ngeiin hma min hruaisak tawh a, mipui lamin kan tih tur kan tih ve a hun a ni lo’m ni? Pathianin kan tana hun \ha a buatsaih, Gospel Camp-ah hian lut ila, Pathian ropui nan, mualpho takin TAN-EKA chu i’n siam tak tak teh ang u. Tichuan, Kohhranah harhna a thleng ang a, chhungkua a hlim ang a, khawtlang a lo nuam dawn a ni!
“TAN-EKA mai mai, kan kephah hnuaia mi”

Rinawmna – Dantes

Rinawmna hi a pawimawh a, hnamtin hian mi rinawm te an zahin an ngaisang a. Mi rinawm lo chu sum leh pai lamah mi aia chungnung pawh nise ngaihsan tak tak theih an ni lo, hnunglama a\angin an sawi sep sep fo \hin a ni. Mizo te pawh hmanlai chuan in rinawm tak niin kan insawi \hin. |hian te tan chuan mi rinawm, an tan thih hial pawh ngam an ni \hin. ‘|hian chhan thih ngam’ tih thu pawh nei ngat kan ni a.
Tunlai ah hian kan rinawmna te hi a tlahniam ta hle niin a hriat a. Mahni hna kan thawk \ha peih lova, Sorkar hna thawhnaah pawh Office Timing hotuten an siam zawm lo hi rawngbawltu te zingah pawh hian an tam a ni. An pu te, thil dik taka ti \hin te chu a sual an ti a, zawmthaw deuh thil ngaizam mai mai \hin chu fel nih a hlawh leh ang lawi a. Tin, sumdawng te pawh a uchuak in an hlep a, mipui lam lahin bat ral tumin ba an lo pe \ha duh lo ve bawk a.
Rinawmnaah hian Zoram ringtute hi kan hlawhcham der emawni chu aw tih theih a ni. Mi dik leh fel tak tak chu an awm ngei e, mahse mi rinawm lo hian ringtute hmai a va ti bal \hin tehlul em. Mahni hnaa rinawm silo hian kan Lal Isua hi rinawm taka zui theih a ni a ngem? Rinna kawnga kan tlu leh fo \hin te pawh hi kan nitin nunah leh kan nitin hnaa kan rinawm loh vang te hi a ni thei mai awm e. Chuvang chuan ringtu chu a mihring pui chungah leh a hnaah a rinawm tur a ni.

Chapona – Ruatfela Putea

Ringtu nunah hian eng hi nge hnawk ber fo \hin le, miten kan nun leh thiltih a Pathian hmel an hmuh zawh lohna fo \hin hi engvang nge ni ang le? A chhanna chu zawhna bawk, Kan ‘Chapo’ \hin lutuk a ni lo maw? Engvangin nge kan chapo \hin?  Pathian malsawmna kan dawn ang chhun chhun avang hian Mihring te hi kan chapo \hin alo ni. |hen khat chu sum leh paiah malsawmna kan dawng a, mi aiin kan hausa a, kan lo Chapo mai \hin. |hen khat erawh chu Pathianin hmel \ha tak, han hmuh thuak pawh a hmuh nawn leh chakawm khawp a hmel\ha min pe a, chungte chu kan Chapo pui \hin. |henkhat chu Pathianin thluak \ha tak min pe a, chuvang chuan lehkhathiam tak niin, hnasang tak tak kan thawk a, kan chapo \hin. Thenkhat chu Pathianin talent ropui tak, mi nawlpuiin an neih ve loh min pe a, chung chu kan Chapo pui \hin. Sawi tur dang pawh tam tak a awm thei ang. Chapo tur kan ni reng em?  Malsawmna kan dawn vang a Chapo tur chu a ni ti ringawt i la a dik leh bik si lo. Hausak avang a Chapo tur ni se, hausa tak tak, anmahni damchhung chu sawi loh, antuchhuan sawmna te thleng pawhin a an chen tur khawp a sum ngah, mahse, Chapo hauh si lo an awm tlat tho zuk nia! Hmel\hat avang a chapo tur ni se, Hmel\ha si, inngaitlawm bawk si sawi tur zu awm tlata! Hna sang tak thawh avang a chapo chu a tur ve reng alawm han tih dawnin, hna sang tak tak thawk zawng zawng an chapo leh chuang bik si lo. Talent \ha tak neih avang a chapo tur ni se, talent \ha taktak nei, inngaitlawm em em an awm lehlawi bawk si! Chung zawng ai mahin, Talent nei hawt lo, hmel chhe bawk si, rethei bawk si, mahse, Chapo tak zu awmve leh thung si a! Eng vangin nge ka la chapo tlat bik mai le?
Veng pakhatah hian Engineer pakhat hi a awm a, a inngaitlawm em em mai a. Chuti ang hna sang leh \ha thawk si, chapo hauh si lo chu mak an ti hle mai a,  mahse ani chuan, “Inchhuang a chapo thei ka ni reng reng hleinem, keimah theihna leh tlinna vang a Engineer hna hi thawk ka nilo a, ka nu leh pa avang chauh a he dinhmun thleng zawk thei hi ka ni a lawm, mi te hian ka nu leh pa ang hi nu leh pa nei ve se, tupawh hi Engineer an ni vek ang” tiin a sawi. Chuti ang chiah chuan, kan hausakna te, kan hmeltha\na te, kan thiamna leh kan theihna zawng zawng te hi keimahni theihna a kan neih leh kan thlen a ni lo tih hria a, chuti ang a min hruai thlengtu chu Pathian a ni tih hrechiang tute chu an chapo ngai lo. Malsawmna min pe tu, kan Pathian hi kan hriat chian loh avang leh, Amah thlir lova a malsawmna zawk kan thlir chang hian kan lo Chapo leh mai \hin a lo ni! Engtin nge chapona hi ka hneh theih ang? Kan nitin nunah, Pathian malsawmna  kan dawn zawk hi lo lang lian \hin mah se, chu chu thlir lovin, malsawmna min  petu Pathian zawk hi thlir tlat i la, A hmaah chuan saruak mai kan nih zia kan inhmufiah ang. chutichuan Pathian leh Ama anpui ngei a siam kan mihringte lakah hian Chapo thei kan nih loh zia kan in hrefiah thei ang.

I inpeih tawh em - Dantes

Titanic lawng kha History ah chuan lawng hmingthang tak mai a ni a. Kum 1912 a siam zawh anih khan khatih hun laia thil che thei an siam len ber a ni a. Feet 885 a sei niin a rih zawng ringawt pawh kha 46000 tons lai mai a ni nghe nghe a ni.
April ni 10 1912 Southamtom, England atangin a vawikhat zin chhuahna tur atan New York panin kal a.  April ni 14 zan dar 11 : 40 ah vur tlang (Iceberg) a su a, chu lawng ropui tak mai chhe thei mai mai lo tura an ngaih chu tuipuiah a lo pil bo ta a ni. An sawi dan chuan Titanic in vur tlang a sut hma hian lawng dang atangin warning, vur tlang a awm thu vawi tam an thawn a ni awm e mahse Titanic chuan engah mah ngai lovin chu warning an pek te chu thu ho mai mai leh thil awm ve thin pangngai anga ngaiin a speed leh pan lam pawh ti danglam chuang lovin a kal muah muah mai a ni. A tawp ah chuan tuipui zau tak maiah chuan a pil ta a ni.
Titanic lawng ang mai hian Lal Isua lo kal leh tur thu hi Bible atang teiin kan hmu a, chumai bakah mi thahnem ngai ten han sawi thin mahse thlamuang takin keimahni duh dan dan in kan awm a, khawvel tawp hun Bible in a sawi te chu hrereng chung siin Titanic lawng anga khan thil awm ve thin leh thil thleng pangngai a ngaiin Pathian ngaihsak tumna reng ka neilo nite hian a hriat a ni. Nova hunlai pawh khan Pathianin tui alet dawn lawng tuk rawh a ti a, Nova chuan Pathian thu chu awih in lawng a tuk mai a, tui a han let meuh chuan a thenawm lo nuih san tute chu tuiin a chim pil ta vek a ni. Tunlai kan khawvel hman mek hi engang nge a ni a, eng din hmunah nge kan din mek in thlir teh ang.
Khawvel hi kum hlun tura siam a ni lo :
Kan chenna khawvel hi kum hlun tura siam a ni lo tih hi kan hre theuh in a rin awm a. Mahse engtianga kum hlun lo tur nge anih lam hi chu kan chhut chiang lutuk lo mai thei a ni. Hetiang hian han sawi den den ila, a za vai chuan kan sawi vek seng lo ang a tlem te chauh kan sawi hman ang. Mahse hei hi lo hre hmasa ila ka han sawi tur te hi kei man research tia ka hmuh chhuah a ni hran lova mi thiam zawk te sawi leh an ziah ka han chhiar atanga han sawi ve mai ka ni tih kha lo hria ila a tha ange.
a) Environment : Environment han tih chuan kan chheh vel boruak te, thing leh mau leh thil chi hrang hrang, mihring te min hual vel tu kawih theih leh theih loh te, hmuh theih leh theih loh te hi an ni mai a. Heng te hi kum hlun tura siam a ni reng em le? Mihring leh rannung, nungcha te hian boruak, tui leh eitur tel lo chuan ni tam kan dam thei lo a ni. Mihring kan lo pung zela mamawh a pung cho ve zela chutiang chuan chenna tur In te leh bungrua kan mamawhna te a lo sang cho ve zel hian kan chheh vel thing leh mau te nasa takin a ti chereu a hei hian kan mamawh borauk tha min pe tute zawi zawi in an lo tlem ve zela chu chu hriselna kawngah pawh nasa takin a nghawng a ni. Hetiang ang a kan mamawh te a lo sang chho zela mihring kan pun zel bawk chuan nakin lawkah boruak tha hip tur nei lovin kan la om lovang tih a sawi theih loh a ni. Tui in tur thianghlim kan neih te pawh hi kan Industry lian pui pui ten an thil duh tawh loh an paih chhuah avanga tui te lo bawlhhlawh in tui a cheng nungcha tam tak te an rem ve mek zel a.
b) Global Warming : Khawvel lo lum zual zel chhan nia mithiam ten an sawi dan chuan Ram ngaw kan tihchereu nasat vang te, fuel lam chi ho kang ral atang te, Refrigerator te, leh thil dang tam tak te pawh awm niin an sawi a. Chu chuan enge nghawng a neih a lo sawi leh ila.
i) Khaw lum zual zel chuan khawvel puma vur a ti tui nasa hle a, chu chuan sea level a ti sanga Island thenkhat chu nakin lawkah chuan tuiin a chim pil mai dawn niin Scientist te chuan an ngai.
ii) Thlipui na tak mai Hurricane kan tih leh Cyclone kan tih ang chi te hi nasa takin a ti pung dawn bawk a ni.
iii) Kan thlai chin te nasa takin a chhia ang a a thar hlawk theih loh anga  tam nasa tak a thlen thuai dawn bawk a ni.
Khawvel tawp dawn hnaiha thil awm dan tur Bible sawi dan \henkhatte :
a) Daniela 12: 4 in a sawi angin ‘mi tam tak an tlan vel ang a, hriatnate a pung dawn a ni’. Finna hi tun hma kha chuan a kal muang em em a, zin veivahna an neih chak ber chu sakawr darkar khata mel 25 tlan thei kha a ni mai a. Hmun hla lo te zin tur pawhin hun rei tak tak mai hman a ngai a, thu inhrilh tur pawh nitam tak a mamawh thin a ni. Tunah chuan Thla ah te kan zin ta a nih hi! chumai bakah chanchin pawh tuna thil thleng hi tunah la la khawvel lehlam atangin kan lo hre thei nghal tawh a. Norman Edmund-a, Edmund Scientific Company dintu chuan tihian a ti a, ‘Tunlai khawvela Internet leh Computer vela hriatna hi kum tin a let in a pung ziah a ni’ a ti. Hetia hriatna lo pung ta hluai hian Daniela hrilh lawk na chu a lo thleng dik dawn hnai ta ni te pawh in a hriat a ni.
b) Matthaia 24 : 14 ah chuan ti hian a in ziak a, ‘ Tin, he ram chanchin tha hi hnam zawng zawng hriattirna turin khawvel zawngah hrilhin a awm ang; chu mizawhah chuan tawpna chu a lo thleng ang.’ tih kan hmu bawk a ni. Chanchin |ha theh darh kawngah hian khawvel kristian ten \an kan la hle.
c) Matthaia 24: 6-8 ‘Tin indo thu leh indo thuthang in la hria ang; in mangan loh nan fimkhur rawh u; chung chu lo thleng tur reng a ni. Nimahsela tawpna chu a la ni lovang. Hnam hrang leh hnam hrang an indo vang a; ram hrang leh ram hrang an indo vang a; hmun hrang hrang ah tam te a tla ang a, lirte a nghing ang....”tiin a sawi a ni. Tunlai chanchinthar chu indo leh retheihna te, lirnghing te a ni reng mai a ni.
Tlangkawmna
He kan khawvel hi engtikah tak nge a tawp dawn tih tuman kan hriat lohna lai tak hi a ni Setana’n remchang ah la in thlamuanna dik lo hi min pe a kan lo thlamuang ve em em a. Thuhriltu pakhat chu tihian zawhna an zawt a, ‘Natukah Lal Isua hi lo kal dawn ta se engtin nge ilo inbuatsaih ang’, tiin an zawt a, anni chuan nitina, a hun hman thin dan pangngai thova a hman tur thu in a lo chhang a, a ngaihsan awm hle a ni. Lal Isua lo kal pawh nise chiai lovin a lo inpeih reng tawh tih na a ni.
Chuvang chuan  i nun kha han en chiang ve teh le Lal Isua duh zawngin i nung em? A tan i nun a tan i hlan ve em, tihtak zetin a rawng i bawl em?  Lal Isua thisen hlu tak mai chu i tan leh ka tan hian a far a, a thihna chu i tan leh kan hian nunna a lo ni a chu chu engah nge i rin mai loh? Engah nge amah chu Lal leh Chhandam tu atan i pawm mai loh le! eng hian nge dal che? Lal Isua thisen aia chak thildang engnge awm le? Kan nunna hi engtikah emaw chuan a lo tawp ang a, chumi hunah chuan Lal Isua tawk turin in peih rawh. I in peih tawh em?

Thalaite nun- Dantes

Tunlai \halai te ah hian an nun dan leh an hun hman \hin dan a\angin hlawm lian tak takin \halai te hi a \hen theih niin a hriat a. A dik ber lo mai thei a, mahse a teuh viau tho chuan a rinawm. |halaite intihhranna atan leh inthliar nana ziak nilovin Rawngbawlna atana a \angkai beisei a ziak a ni tih erawh lo hre hmasa ta ila.
A pakhatna ah chuan - Pathian \ih mi, Sual kalsan ngam, Pathian avanga nun thianghlim taka hmang \hin te an ni a. A pahnihnaah chuan - K|P, Kohhran rawngbawlna hrang hranga inhmang tak, mahse sual tihna remchang ah chuan rawngbawltu annih in theihnghilh leh thin, an sawi fiamthu \hin angin, Vairengte a Kristianna hnuhchhiah \hin mi te hi an awm ve leh a. A pathumnaah chuan - Ruihtheih thil ti ngai lo \ha ve tawp mahse sakhua lam reng reng ngaihsak lo mi te an awm ve leh a. A palinaah chuan - Ruihhlo in a tihbuai em em lem loh ti ve zeuh zeuh thei, mahse kohhran rawngbawlna te leh a rawngbawltute ngaisang lo, anni pawh engmah anni lo ti ve tlat \hin te an ni a. A pangnaah chuan - Ruihhlo in a bawih ngheh em em, a laka chhuah duh ngawih ngawih mahse an mahni a chhuak thei lo te an ni ve leh a ni.
Ringtu, Krista hnungzuitu inti te hian a khawi ah hian nge kan awm tih mahni \heuh lo in zawt ta ila. Tin, rawngbawltute pawhin nun uluk ta ila “min ten min chhiar, min thlir reng e”, hla siamtuin a tih angin kan nun hi i fimkhur pui hle teh ang u. 

Pathian ngaihdamna – Lalmuanpuia Khiangte

High School kan kal lai hian vawi khat chu school kan tlai a. Kan zirtirtu chuan, “Ka ngaidam ang che u; mahse, in kutah vawi hnih \heuh ka vua ang che u” a ti a. Min vaw na phian bawk nen, inngaihdamna na tak niin ka hria. Ka hre reng mai!
Inngaihdam theih hi a hlu a, a lawmawm! Chutih rual erawh chuan thinlung taka inngaihdam fel zan erawh mihring tan har tak a ni! Lung dam lo takin kan ingngaidam fo niin a lang. Mihring suala tlute, Pathianin a ngaihdamna erawh lei \awnga sawi fiah zawh rual a ni lo va, hmangaihnaah pawh a tawpkhawk a ni. Heti ang hian lo sawi chhunzawm dawn ila :-
1. Tu’n nge sual ngaidam thei?: Thil \ha lo leh thil sual kan tih changin kan nu leh pa, unauten min ngaidam thei a. Pathian thu kan awih loh avanga ngaihdamna erawh Pathian hnen a\ang veka dawn tur a ni a, Pathian ngaihdamna chuan van a thleng a ni.
2. Tu nge ngaihdam ngai: Thil siam dang hi chuan thlarau an neih loh avangin ngaihdamna chan an tan a \ul lo thei. Hla phuahtu chuan, “Mihring chauh lo chu zirtir an ngai lo” tiin a sawi a. Chu Mihring, zirtir ngai chuan zirtir loh anga thil a tihin Pathian ngaihdamna a mamawh a, ngaihdam ngai kan nih pawh kan inhriat fo a \ul.
3. Pathianin tu nge a ngaihdam?: Sual sima, a hnen pantute Pathianin a ngaidam \hin. Fak hla pakhatah chuan, “Inchhirte ngaidam \hintu” tih a awm a. Pathian hian inchhir ringawt hi a ngaihdam hmel loh. Inchhira a hnen pantute chu eng anga sual lian pawh a ngaidam thei a, ngaidam turin a inpeih reng zawk a ni.
4. Pathian ngaihdamnaah zawhna a tel lo!: Kan naupan laiin vawi khat chu Denrite ka lo hnim rui ve a. Ka pa’n a lo hria, “Ti tawh lo la ka ngaidam ang che” a ti a, kei chuan, “Ka hnim tawh lo vang” tiin ka chhang a, ka lawm khawp mai! Mahse, “Khawia mi nge i lei, tu pawisa nge i hman, tute nen nge in hnim, khawi hmunah nge in hnim” tiin zawhna min zawt sek mai a, ngaihdam nih kha a la nuam chiah lo.
Fapa tlan bo, a pain a ngaihdam khan zawhna zawt dawn se a tam ngawt ang! Mahse, Pathian ngaihdamnaah chutiang a tel lo va, lawm takin min lo pawm nghal vek zawk a ni.
5. Pathian ngaihdamna changtute malsawmnain a zui: Bible-ah fapa tlan bo chanchin kan hmu a. A pa khan a lo ngaidam satliah a ni mai lo. Luka 15: 22,23-ah chuan “Nimahsela a pa chuan a bawihte hnenah, ‘Puan tha ber kha han la thuai ula, han sintir rawh u; a kutah zungbun te, a kehphahah pheikhawk te buntir rawh u; sebawng no thau tak kha han la ula, talh rawh u, hlim takin i ei ang u” tih kan hmu.
Inchhira Pahnian hnen pantute Pathianin a lo ngaidam a, malsawmna chhiar sen lohin a vur zui \hin!
“Ka hming pu ka mite chuan inngaitlâwma an \awng\ai a, min zawn a, an awm dan sualte an hawisan chuan, vân a\angin ka lo ngaithla ang a, an sualte ka ngaidam ang a, an ram chu ka tidam leh ang” titu Pathian hi mi sual simte ngaidam turin a inpeih reng a, a ngaihdam tur lam hi kan inpeih lo fo zawk niin a lang.
Sual nei lo kan awm awm lo ve. Min ngaidam tura inpeih reng Pathian hnenah kir ila, chutah chuan hlimna leh lawmna famkim chu a awm a, kan mamawh tinreng pekin kan awm ang.

Inchhung hi sikul hmasa ber – Lalrinpuii (Nu-i)

Mahni inchhung hi nungchang \ha leh chhia zirna Sikul hmasa ber a ni tih mithiam ten an lo sawi fo tawh hi a dik hle awm e. Mitam berte chuan an mizia \ha leh chhia chu anmahni inchhung a\anga an rawn chhawm chhuah a ni chawk. Inchhung hian nungchang a chher a, naupan tet a\anga ngaihdan kan put kha puitlin thlengin kan vawng reng duh khawp mai. Chuvangin Nu leh Pa te hian kan fate an tet lai a\anga thil mawi lo leh fel lo kan entir fo chuan an lo puitlin hunah min rawn chhun ang a, nu leh pa te mizia \ha lo lai leh kan chak lohnate mi hmuha tarlangtu an lo ni ang.
Nausen chu \anpui ngai em em in a rawn piang chhuak a, nghakhlel taka lo thlirtu nu leh pa leh chhungkhat dangte enkawl turin a rawn inhlan a, kan laka a thil hmuh leh hriat apiang kha a rawn zir \an nghal a. Heta \ang ringawt pawh hian fate laka nu leh pa ten tihtur kan ngahzai leh kan nun fimkhur a \ulzia chu kan hre thei awm e. Naupang enkawl dan hi kawng hrang hrangin a thliar theih awm e, an mizia (Psychology) te, an taksa \han puitlinna lam te, an zirna lam te, nu leh pa te nena inlaichinna te, etc. Fanau enkawla kan hlawhtlin theih lohna chhan ni thei pakhat a lang chu kan fate hruai luh kan tumna (Goal) fel tak kan lo siam lo hi a ni. |henkhat chu kan fate an \hang lian a, lehkha an lo thiamin sum pawh an hai lut a ni thei, chu chu thlenpui kan tumna ber a ni ang em? Kristian nu leh pa piangtharte chuan Krista hnena hruai luh hi kan dam chhan, kan tum ber leh kan mawhphurhna sang ber a ni dawn lawm ni?
Lal Isuan mit delin mit del vek a hruai chuan khuarkhurumah an tla dun ang (Mat. 15:14) tiin a sawi a. Hruaitu, mawhphurtu ni si thlaraua mit del nih a hlauhawmzia leh a pawi theih dan tehkhin thuin a lo sawi a. Nu leh pa te hi chhungkua hruaitu leh mawhphurhna changtute kan ni a, kan fate Krista hnena hruai tur chuan nu leh pa thlaraua piang nih a \ul hmasa a ni. Mifing lungpui chunga in satu tehkhin thu Lal Isuan a sawi angin kan innghahna Lungpui pawimawh tak piantharna hi kan hlam chhiah thei lovang. Lal Isuan “I piangthar tur ka tih che hi mak ti suh,” (John. 3:5) a tih hi i ngaipawimawh ang u. Piantharnaah keimahni leh kan fate tan kan \han harh a hun tak zet a ni.
Kan fate hi nausen an nih laiin Pathian hnenah kan hlan a, Baptisma Biak inah an chang a, Pathian Biak ina hruai hi ringtu nu leh pa te chuan kan tih tur pawimawh tak a ni. An lo \hanglian a, an lo piangthar anih pawhin a seilenna Sikul hmasa ber kan inchhung invawn dan leh enkawl danin a zir lohin emaw nu leh pa nungchangah entawn tlak nun duhawm an hmuh si lo chuan piantharin an nunah awmzia thui tak a nei lo mai ang tih a hlauhawm a ni. Nausen tan chuan khawvel hi thil thar a ni a, a hmasa berin en vel ngawt chu a tih theih tawk a ni a, a hmuh fiah ang chen chen kha a rawn zir \an a, a hmuh leh a hriatte chu a khawl khawm ta a, i khawl khawm tir te a \hat loh chuan a \hang lian sual ang. Hmangaihna lanna inchhung, ngilneihna leh dawhtheihna awmnaah chu mi fel an chhuak nge nge \hin a ni.
Mithiamte chhut danin, kum li (4) mi pawh thumal 300 - 900 vel hmangin thu a sawi thei tawh a ngaih an ni. Kum sarih (7) kum riat (8) an nih hian an dam chhunga an nuna thil thleng tur (a \ha lam /chhe lam) chu an nunah an intuh hman tawh a, heng hunte hi hun rangkachak tia mithiamte pawhin an lo sawi a ni. Sakhaw lungphum phum hun tak a niin chi \ha kan neih ang ang chu tuh mawlh mawlh hun a ni.
Fate hi mitinin kan hmangaih \heuh a, ran te pawhin an hmangaih a ni. Fate hmangaih zirtir an ngai lo, pianpui sa a ni. Fing taka hmangaih erawh a ngai thung. Fate duh ang ang pek emaw an chak zawng ang anga awmtir emaw te hi hmangaihna mitdel a ni a, ran hmangaihna ang chauh a ni. I hmangaihna chu thununna nen a \an dun loh chuan rilru hahna leh i mittui tlak tamna chauh a ni ang. Chuvangin kan sawi tawh angin kan inzirna hmasa ber a\anga a tawp thlenga kan rilru, kan chetzia, kan rinna siamtu pawimawh ber chu kan inchhung \heuh hi a ni. Kan inchhung inenkawl dan hian kan nih chhoh zel dan tur a rel a, nu leh pa te hi a bul tumtu kan ni.
Kan inchhung  inenkawl danin a zir phawt chuan tunlai a Kohhran leh khawtlang tena kan buaipui luai luai \hin sum tam tak senga Camping/Crusade te hi a ngai lo thei ang. Thufingte bu a kan hmuh angin, “Naupang chu a kalna awm kawngah chuan zirtir ula, a upat hun pawhin a thlah lovang,” tih hian naupan laia kan inzirtir ang ang hi an upat hun pawhin an chhawm zel a ni tih a tichiang hle a ni.

HMA KAN SAWN ZEL ANG - Dantes

Ringtu nun chu hmasawn zel nun a ni a, tuna kan dinhmun a\anga rinna a hmasawn zel hi ringtute kan awm dan tur a ni. Intihsiakna \ha bei turin kan in puahchah mek a, hla zir lamah pawh \hahnem kan ngaitlang zel a, a lawmawm hle mai. He intihsiakna kan neih turah hian pakhatna nih kan duh rual rualin keimahni nun \heuh ah rinna kawnga hmasawnna neih hi kan duh ber leh a pawimawh ber chu a ni a, \hahnemngaia kan in sawmna leh kan in beiseina pawh rinna kawnga hmasawn tura kan induhsak vang zawk a ni tih i hre thar leh ang u.
Pathian thu chuan “Nang malsawmna ni ang che” tiin min zirtir a, chu mi zirtirna chu kan thupui ber pakhat a la ni reng a, tuna Hla Kutpui kan neih turah pawh hian rinna leh inpeknaa hma kan sawn theihna turin “Nang malsawmna ni ang che” ti chungin kan in sawm a, a inpe apiangte tan Pathianin kan hnenah a malsawmna chu a dah a, chu chu rinna kawnga min ti \hangliantu leh min tihmasawntu a lo ni reng a ni.
K|P Member-te kan rinna kawnga hma kan sawn zel theihnan \hahnemngaiin a rawng kan bawl Pathian tan i inpe zual zel ang u. Chutichuan rinnaah hma kan sawn zel ang a, kan rawngbawlna pawh tih chakin a awm zel dawn a ni. KAN HNUNGTAWLH LO ANG A, HMA KAN SAWN ZEL ANG...

KTP leh khawtlang nun – Robert Lalrinpuia

Khuhhawnna: Kum 1800 chho vela sociologist ropui tak Webber-a chuan, Kristian sakhaw vuantu ram apiangten ramdang aiin hma an sawn chak zawk a lo ti a, a sawi leh zelnaah, Kristian tamna ramah chuan khawtlang tana mawhphurhna leh tangkaina tur thu tha kohhranah an inhrilh nasat vang ani ati bawk. Awle, thupui tha leh ril tak pawh hi a sawitu emaw a ziaktu emawin an zir loh viau chuan holam takah a chang thei a, huang zau tak leh huapzo tak a nih vang ngawta thupui pel thak khawpa bo leh huang zauh sual awl tak a ni reng a. Engpawh nise, tizawng hian ngaihtuahna in hmang dawn teh ang?
K.T.P nihna leh thil tum: Kristianna-in Mizoram a rawn luh kum 1894 atanga a kum-60 na February 22,1954 khan Missionary Pu O.W. Owen kaihhruaina hnuaiah Kristian Thalai Pawl (K.T.P) tih hi din a lo ni a, a huang chhungah hian thalai kum-40 hnuailam Kristian tawh phawt chu an leng vek a ni. He pawl K.T.P (a lamtawiin kan ziak tawh mai ang) hian thupui atan ‘Rawngbawl tura chhandam’  tih chu hmangin thalaite Pathian rawngbawl tur kan nihzia a tlangaupui ber thin. Pathian thu hnukpui tawifel taka puan chhuahna a ni kan ti thei awm e. Chumi tinghet tur chuan innghah chhan lungphum Ephesi 2:10 "Thiltha ti atan Krista Isua-ah chuan siama awmin, ama kutchhuak kan ni si a; chu thiltha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni" tih chu a nei bawk a. Pathian chuan ama duhzawng leh lawm zawng anga awm turin min siam a, min din chhuak bawk a; min dinchhuahna ber chu amah ringa, ama hming avanga thiltha tih leh rawngbawl alo ni reng si. Chu thiltha tih chu Pathianin kan awm nan alo buatsaih lawk vek a lo ni. Bible-ah chuan "Lalpa chu ring la, thiltha ti rawh" tih kan hmu a. Kristian thalaite chuan Pathian kan ring a nih chuan thiltha tih chu kan hmabak, kan kova innghat a ni tih hi kan hriat a tha hle ang. Sam 127:4-ah chuan thalaite nun chu mi chak kuta thal awm angin a tehkhin a, mi chak leh huaisen kuta thal chuan a tha lam leh a chhe lamah tangkaina an neih thuizia a sawi chiang hle. Chuvang chuan, thalai nih lai leh vanglai huna thiltha tih kawnga a tam thei ang bera kan inhman theih nan K.T.P chuan thil tum (aims & objectives) fel tak a duang chhuaka, heng hmanga kan khawtlang nun siam that hi K.T.P te mawhphurhna lian tak pakhat a ni. Chungte chu:
1) Isua Krista rinna leh amah anna kawnga thalaite hruai.
2) Kohhran kutke ni tura thalaite buatsaih.
3) Kohhran hnathawh tih puitlin.
4) Krista chanchintha puandarh.
Khawtlang nun chu engnge? : Khawtlang nun tih hi sawifiah harsa tak, a nihna leh awmze dik tarlan har tak a ni a. Sociologist-ho chuan society leh community nihphung mai bakah mihring nihphung leh an inkungkaihna kalhmang (relationship pattern) leh awmdan phung leh khawsakho dan tura ngaih (norms) atanga lo zichhuak, heng - politics, economics, social leh cultural interactions religious life ten a nghawng chhuah hi khawtlang nun chu a ni an ti a. A pawmawm hle rualin khawtlang nun chuan ze nghet leh nunphung nghet a nei lova; hmasawnna thar leh thiamna thar lo chhuak zel chuan a tidanglam nasa thei hle an ti bawk. Chu khawtlang nun chuan kuanglo nawr chin leh siamthat ngaih chang a nei ve bawk thin. Martin Luther leh John Calvin-te hunlaia kohhran leh khawtlang nun siamthatna beihpui (Social Reform)-te pawh hian sawi a hlawhin nghawng a ngah hle a. Presbyterian Kohhran ho inthunun dan te NO. VI "Kristian nun-khawtlang lam" tih-ah John Calvin-a zirtirna zuia Kristianten, khawtlanga rinna an nun chhuahpui dan tur point 12- lai ziak ani a, chutah chuan midang tana tangkai tura infuihna te, bukna leh lei leh hralh a rinawm tura infuihna te, leibat leh rulh thu a rinawm tur a infuihna te leh tawngkam mawi lo taka mi chunga tawng lo tura infuihna thlengin a awm. Heng avangte hian kohhran pawhin a vei hle tih a hriat a, keini K.T.P te pawh hian kan thiltum no. 3-na angin kohhran hnathawh tihpuitlin chu kan kovah kan nghah thiam a ngai hle a ni.
Mizo khawtlang nun: Hmanlai kan mizo khawtlang nun kha a mawl ang reng hlein a hriat; khua leh khua an indova, damlohna leh tampui lo thlengah inthawi an ching a, Lal leh upate rorelna hnuaiah khawsain, Pasaltha leh mi tlawmngai an ngaisang a, Zawlbuk chu nun dan tha leh inzirtirna hmun pawimawh tak a ni. Biakin aiah Zawlbuk, Pathian aiah ramhuai/lasi, an sakhuana pawh zahna, fakna leh chawimawina aiah hlauhna leh tlawn lungawi tuma inthawina a ni deuh ber mai a; amaherawhchu, mawlmang ang reng taka kan ngaih lai hian an chhiatni thatniah an thalaite vangin an hulum phah em em thung. An khawtlang nun a nuamin a hlim a, an rinawmin, rukruk, tualthah, inrawk leh insuam a thleng ngailo. Kristianna zungzam chuan sawinghin leh pawhchet awltak, hmasawnna leh thiamna thar ruala danglam ve maithei kan khawtlang nun chu nasa takin a rawn tidanglam a ni. Kan Kristianna chu Western culture vangin kan thlak a, Zonunmawi kan neih zawng zawng thlengin a danglam zo ta; Kan tlawmngaihna pawh hmasawnna leh thiamna thar lo chhuak zel chuan phutchawp tlawmngaihnaah a rawn chantir a, a chiah dal zo ta vek a nih hi!
K.T.P te mawhphurhna:
1) Kohhran hnathawh tih puitlin: A nih leh kan Kristianna vanga kan khawtlang nun a lo danglam ta anih chuan Zawlbuk theology leh duhdan ang chuan kan nung leh mai dawn em ni? Kan kristianna chuan mizo zia a hliahkhuh tur a ni lova, kan theology hmasa vangin kan kristianna kan hlamchhiah tur pawh a ni hek lo. Kohhran- ho chhungkhat kan nihna, Kristaa unau kan nihna chu kan khawtlang nunah kan chhawm nung zel zawk tur a ni. Kohhranin khawtlang tana a hnathawh dante hre reng chungin keini K.T.P te hian Kohhran leh khawtlang nun hi indipdal lova kan kal kawptir thiam hi a pawimawh hle a. Chu chu kan mawhphurhna liantak pawh a ni.
2) Media thlarau leh hmasawnna pawm thiam: Global village tih tawngkam hre lo hi thalaite zingah kan tlem hle awm e. Khawvel hi khawpui pakhat ang maiin an ngai a, khawvel pang lehlam atangin awlsam tein lehlam pang a thil thleng kan hre zung zung thei ta. Hmasawnnain min chiah a, media force-in min hneh a, chu chuan Pathian lam chakna aiin mahni duhdan a nun chaknaah min hruai lut mek a ni. Company lar tak Nike-in an slogan atan a "Just do it" tih an hmang ang mai hian, Media hmasawnna chuan thalaite nunah mahni duh dan a nun chakna, control-tu neilo anga inngaihna sualah min hruai lut a. Media hmasawnna, heng a bik takin mobile phone, television, Facebook leh whatsapp-te hian Pathian ngaihsakna aiin ngawl veina hri thalo ah min hnuklut mek a ni si. Thatchhiatna thlarauin min tuam zui a, media ethic kan zirchian loh leh pawmthiamloh vangin nun sual, sex leh theuleuna, thatchhiatna rauah kan lut a, chu chuan Isua Krista kan rinna leh amah anna kawng atangin min pawt hla tial tial a ni. Chuvang chuan Work ethic lamah keini K.T.P te kan harh a hun ta takzet a ni.
3)Intodelhna leh taimakna-thalaite mamawh: Kan sawi tawh angin Work ethic lama K.T.P te kan harhchhuah hi khawtlang nun siamthatna kawng pawimawh tak a ni. Social Reform sawi apianga kan lamrik fo thin John Calvin chuan, ‘Hnathawh hi Pathian biakna a ni’ alo ti a, thalai zingah hnathawh thawmhnaw ha zak, chawheh, hrisel si, tui leh hmuihmer hre thei tak, media hmasawnna vanga mutna chang leh thawhna chang hrelo kan tam ta lutuk hi Pathian hmel tibaltu leh khawtlang nun hmasawnna tithuanawptu kan ni mai lo'ng maw? Taimak lohna chuan intodelh lohna a hring a, hmasawn tumtu chuan hma thlir thui tak neiin taimakna ralthuam a inbel zawk thin. Chawmhlawm state nih zahna rilru pu a, kan khawtlang nunah taimakna bupui chu kan thaidarh a hun ta hle mai. Intodelhna hi kan kohhran leh khawtlang hmasawnna leh Pathian zahawmna a ni tih hre reng chung a taihmak chhuah hi keini K.T.P te mawhphurhna lian tak a ni e.
Tlangkawmna: Kan khawtlang nun hian siamthat leh thawm that ngai a ngah tawhin, a awngrawp tawh hle tih chu kan chhehvel boruak atangin kan hrethiam mai awm e. Kan sawi tak zawng zawng bakah hian keini K.T.P te chuan kan khawtlang nun hmasawnna leh nawm zawk nan Kohhranin a do leh khap zu chungchangte, faina chungchang leh chhiatthat chungchangah te hian Kristianna pel miah lo leh Pathian hre reng chung a kan kal thiam hi a pawimawh tawh hle. Heng bakah hian zirna leh thiamna chungchang te leh hriselna chungchang a kohhran hmalakna hrang hrangah hian K.T.P te kutah khawtlang thenfai leh nawmna a innghat thui hle ang.
A tawp berah chuan, kan sawi tum leh thu laimu ber chu keini K.T.P member te hi Khawtlang Nun Siamthatna kawngah hian Krista, kohhranho siamtu leh dintu hre rengin kan hnam leh khawtlang tan kut leh ke tak tak kan ni tih hriain tan ila ang u. Khawtlang nun thain kohhran tha leh nung a siam a, kohhran tha in khawtlang nuam leh muang a siam thin.

Thatlai hun chen – Dantes

Thatlai hun : |halai te chu tute ni tih chu sawi ngailo in kan hre theuh awm e.Mihring dam hun chhung Bible in a sawi chu kum 70 (Sawmsarih) chakna avangin kum 80 (sawmriat) pawh a ni thei e a ti a ni. Kan dam hun chhung kum 70 atanga 80 vel anih chuan kan pian atanga kum 14 vel chhung chu kan naupan chhiat zual laiah han dah ta ila, kum 15 atanga kum 40 chhung ang vel hi kan \hatlai hun tia kan han sawi theih te chu a ni mai awm e. Chutichuan tute nge thalai, eng hun nge an \hatlai hun tih kan hre mai awm e. |hatlai hun chen a, hlim tura a Pathian thuin a duh chu \halai te hi an ni.
|hatlai hun chen: Pathian thu chuan \halai te chu kan thatlai chen turin min duh a. Engvang a \hatlai hun chen tura tih nge an nih tih hi zawhna awm thei tak mai a ni. Taksa a la chak \hat lai leh harh vang lai hi chuanin thil ngaihtuah tak leh thil reng reng han vei teh run hi nei an tam lo hle a, a hlim pawh an hlim \hin reng a ni. Mahse kum te a lo upat a rilru an fim chinah erawh hi chuan \hatlai hun ang kha chuan han hlim viau te pawh a lo har ta \hin ni awm tak a ni. Tin \hatlai hun a rei loh tur thu min hrilh zui bawk a ni.
Kan Bible in a \hatlai chen tura a duh viau lai hian a dawt leh chiah Bible chang kha kan chhiar thlak leh chuan ti hian a lo sawi leh a ,Thuhriltu bung 12:1- “Tin,I vanglai hian i siamtu hre reng rawh-ni thalo te a lo thlen hma leh lawmna reng reng kan nei love, i tihnatur kumte a lo thlen hma hian” he thu a\ang hi chuan Pathianin amah hrereng chunga chen turin a duh hle a, tin warning pawh min pe lawk bawk a ni.
|hatlai hun chu engtin nge an han chen tak ang le?
|hatlai hunte hi a \ha lam leh \ha lo lama chen leh hman theih a ni a. Chen han tih hian kan Bible in a sawi tum zawk tak ni a lang chu, \hatlai hun hian a nasa thei ang bera amah Pathian tana thlarau bo zawn kawngah te, \halai puite ama lama hruai te, ram leh hnam tan te leh hmalam hun tura atan te a amah hrereng chunga chen turin a duh ni hian a lang zawk a ni. Kum te a lo upata tha te a lo zat vak tawh loh hunah hi chuan duh ang ang in thil an ti thei tawh \hin lo.
Bible ah hian \hatlai a Pathian duh dana nun leh hun hmang \hin tam tak mai an awm a entirna tur pahnih khat lek han tarlang ta ila.
a) Josefa: Josefa hi naupang te ber thlengin kan hre vek awm e, Bible ah hian \hatlai hun hmang \ha ber pawl pawh a ni awm e. Hriat angin a unau ten an itsik avangin sumdawng te hnenah an hralh a, chutichuan Potifera chhiahhlawh ah a awm  a. Amah kha Pathian \ih tak mai leh Pathian duh zawnga a nun hmang \hin mi anih avangin a hna ah a rinawma, chuvang chuan Pathian pawhin mal a sawm a ni. A pu nupuiin a thlem pawh khan Pathian laka thil sual tih a duh loh avang in a hnar a nih kha. A pu nupuiin dawt in a la hek zui a tan inah an dah ta a. Mahse Pathian in a tana a rinawm zia a hrereng a nakinah chuan Aigupta rama Lal ber dawttu Pharoa hnuaiah a lo awm ta a ni.Hetia Lal ber dawttu a alo awm theih chhan hi a vanglai leh \hatlai hunah Pathian \ih chunga a hun te a hman \hin vang a ni.
b) Daniela te thian ho: Daniela lehkha bu Bung 1:1-20 kan chhiar chuan Daniela leh a \hiante chuan Pathian tana inserh thianghlimin an taksa tana \ha tur leh an ngaituahna tichaktu tura ngaih uaiin te in ve duh loin tuisik te leh thlai te chaw atan an ring zawk a. Mahse Lal hmaa an in lan hun a thlen khan engnge kan hmuh tak? khan Lal chaw ei leh in \hin hote ai khan a let sawm lain an \ha zawk tih kan hmu a ni.
Pathian duh zawng a nun a hmang thin te chuan an mahni leh midang tana malsawmna ni turin Pathian in a chawimawi ve ta zawk a lo ni.
Sorkar officer te, politician te leh mihrang hrang mi hlawh tling kan han tih te hi an \hatlai hun a ti hram hram, lehkha te pawh \hiante an len lai a lengve lo a zir hram hram \hin te a ni. An hlawh tlinna kan hmun hian kan awt hle a mahse hlawhtling tura an beihna erawh kan peih ve thin si lo. |hatlai a hun hmang \halo te chuan a nuam thei ang ber leh setana duh zawngin an hun te an hmang \hin a. Zu leh sa te leh mipat hmeichhiatna te nen nuam thei ang berin hun an hmang thin a. Fredy Mercury, Queens a an Vocalist kha kan hre \heuh awm e. A hunlai kha chuan an lar dan kha a namai lo hle a, nula ho zawng zawng khan an Star rawn a ni ber. Amaherawhchu Mipat hmeichhiatna a hman nasat luatah natna tihbaihawm tak mai AIDS natna in a vanglai tak mai in a thi a ni.
Tlangkawmna :
Oslo University-a an Chancellor chuan zirlai lut thar te hnenah hetiang hian a sawi a , “Tunlai khawvelah nula/tlangval nih hi a buaithlak ta hle mai a.Thalaite hnena thurawn pek hi thil hlauhawm tak a ni a, mahse ka pe dawn rau rau che u a nih chuan ka thurawn pek duh hmasa ber che u chu; Mahni in ring tawk ula, nangmahni rau rauah in awm \hat theih ang berin awm rawh u,” tiin a sawi a ni. He thu hi a dik khawp mai mahni rau rauah kan awm that theih dan ang bera kan awm chuan thil tha lo kan ti lo nge nge in a rinawm a ni.
Stephen Grellet-a chuan, “He khawvel hi \um khat chauh ka paltlang dawn a.Thil \ha emaw, ngilneihna emaw, midang chunga ka lantir theih chu tunah hian ti theiin min siam ang che. Chu tihtur lak a\ang chuan min pen botir suh la, min ngaihthah tir hek suh, he ka zin kawngah hian ka kual chhuak leh ngai tawh dawn si lo,” a ti a ni.
Chuvang chuan kan vanglai leh \hatlai hunah hian Pathian tan a hlawk thei ang ber kan nun kan hman a ngai a. He khawvela kan \hatlai hun chen nana hmun \ha leh him ber chu Kohhranah leh K.|.P ah te hian a ni. A duh zawng anga nung te chu Pathianin mal a sawm \hin a, tin a duh loh zawnga nung te erawh chu he khawvelah hrehawm tak leh thih hnu a chatuan medil a kal hmabakin an awm \hin a ni. Chuvangin keini Kristian |halai te chuan kan Lalpa duh dan leh a tana nung chungin kan |hatlai leh Vanglai hun te hmangin i chen ang u.

Miten tunge ani min tih? – Biaknguri

Mosia chuan a lo puitlin hnu khan Pharoa fanu a fapa a vuah a duhlo a; reilote atana sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nena tihduhdah tuar a thlang ta zawk a; Krista an hmuhsitna chu Aigupta ram ro te ai chuan sum ropui zawkah a ruat a; lawmman pek tur chu a thlir \hin avangin. (Hebrai 11:24-26). Ram ropui taka Lal ropui tak chuan engkim khawvela thil hlu leh \ha leh mawi hi a nei kim hial ang a, fanu a fapa tan chuan chu aia hlimna leh hlawk leh lawmna a awm dawn em ni. Mahse Mosia hian engnge maw a hriat le. Keini Kristian pawh ni mai lo ringtu, mi hmuhah pawh ringtu hliah hliah Kohhranah pawh rawngbawltu thlarau mite hian Mosia hmuh ang leh hriat ang hi kan hmu ve lo a ni ang a. A dam chhunga a ropui leh nawmsakpui dawn tehreng nen, ani chuan reilote atan sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nena tihduhdah Krista an hmuhsitna heng zawng zawng hi Aigupta ram ro te ai khan a thlang ngam a nih chu maw le.
Ro kan khawm loh tur mahni thawhrah leh ropui nan mawi nan te zawngin rilru leh ngaihtuahna leh mahni hmasial reng reng in khawvel nawmna  kan zawn chhung hian, leh lamah kan tu leh faten kan Pathian biak ber pawh hre lo ang maiin an hlimna leh lawmna leh nuam an tih zawng an lo zawng ve mek a. Petera leh Johana chu miten Isua hnenah an awm a ni tih an hria a ni. Khawia awm ah nge mite leh kan tu leh fate hian min hriat ve ang le. Kan tu leh fa ten \ha se min ti ngawih ngawih a, keini lahin \ha se kan ti ngawih ngawih bawk si a. Pathian thu leh kan hmangaih thu te kan hrilh reng. Kan hriat loh hlan hian min hrechiang zawk mah te a ni lo maw le. Inbihchian nawn leh \hin a va \ul em ! Isaaka chuan a pa Abrahama chu Pathian nen an inpawl \hin leh a rin zia a hmuh avangin a pa a zah in a thu a awih lo ngam lo. Pathian pawl \hin, lengdun \hin kan nihzia hi hmuh tur keimahni ah hian an hre ve lo nge, Fanau rochan Lalpa laka kan dawn te hi Lalpa hnen thlenpuitu tur hian anmahni chu sawi loh keimahni ngei pawh hi kan thleng zo lovang tih a va hlauhawm ve. A langsar zawng leh kan duh dana a mawi zawng, a hlimawm zawng hi kan biak Pathian duh dan nen chuan a inang hauh lovang le. Mosia chuan vana sulrul leh tuiek in a eichhiat loh tur lawmman pek tur chu a thlir \hin avangin hreawm tuar a thlang a nih kha. Engnge kan thlan ve ang le?
Aw ringtu tunge hruai \hin che?
I nunah tunge lal ber le?
Lal thu nghak lovin i tlan \hin em?
A hnuh let hun che a thleng thuai ang;
Chutih hun chuan i vui thei lo’ng,
Lalpa hruai theih turin inpeih rawh.
Lalpa’n malsawm rawh se...

I harh ang u – Engkima Chawngthu

Kumin chu Zotlang kohhran in harh kan tum hle mai. Kohhran pum angin kum tawp lamah Camping a buatsaih kan tum a. Kohhran Hmeichhe lamin harhna turin an theih ang ang in an bei chho a, K|P lamin ‘harhna’ tih thupuiah neiin an theih tawk a harh tumin an bei a. Kohhran Pavalai lam pawh in One Day Camp te tiin an bei nasa mai bawk a.
Pathian khawngaihna a zarah kan Kohhranah hian Solfa zai hi a nuam khawp mai a. Kristian hlabu a hla \ha tak tak mai kan han sa dup dup hi chu tu kohhran mah kan ngai bik lo. Pathian hian min pawlna tur hian solfa hla leh lengkhawm hla te hi a hmang duh em em vek a. A nawl pui chuan Mizo-ah chuan lengkhawm hi a tlana zawk emaw tih theih a ni. Mahse, kan kohhran ah hian lengkhawm hla aia solfa hla kan sak tui zawk in a lan miau avang hian kan hlim pui zawk solfa hla hmang hian hlim leh harhna chan hi tum ta ila kan harh hma zawk ang em?
Lengkhawm hrim hrim hi a \ha lo ka ti hran lo, mahse, kan kohhran ah hian solfa zai a nuam in zai a kal \ha bawk a. He kan zai tuina hi hlim pui nan harhna chan pui nan hman tum ta ila, tun ai hian kan harh chhuak hma ang em. Solfa hla a harh hi kan la hre lo a nih pawhin a harh hmasa pawl kan ni mai ang chu. Pathian a\angin Solfa hla hmang hian Thlarau Thianghlim hi dawn tum ta ngat ila, pek kan nih lohna chhan tur hi a awm lo. Mihring hian Pathian an a biak dan hi a thiam dan leh \ha ber nia a hriat te a hmang a, Pathian tih lawmna leh a hnaih theihna tur berin a bei \hin. |awng\ai pawhin thut aiin \hing\hi a \awng\ai te, ding a \awng\ai te hian a chhang duh in kan ring a ni. Chuvangin kan zai tuina solfa hmang hian harh hi tum chhin ila, a kawng hi a hnai zawk mai lo ang maw ?
Lengkhawm hmang hian Mizo te hi kan Pathian hian vawi tam tak min chawk harh tih hi hai rual a ni lo. Kan Kohhran pawh kan hlim viauna hi lengkhawm chu an ngei mai. Mahse, tun dinhmun en hian lengkhawm zai ai hian Solfa zai hi a nuam zawk in a lan miau avang hian kan hlimpui leh tuipui hmanga harhna chan tum hi a awm lo hran lo. Lengkhawm hlimna hi kan tem vek tawh a. Solfa hmanga harna leh hlim lam hi chang ta ila kan hlim pawh hi a daih rei zawk mai thei a ni.
Kumin chu kan kohhran hi Solfa hmang hian harh in tum chhin ila, nu leh pa te hian kan cho chiah em? Harh hi kan duh tak meuh ang maw? |halai lam pawh hian nu leh pa hian min rawn nawrh harh tak tak tum se kan peih meuh ang em? Chuvangin kumin a harh tum nu leh pa leh \halai te hian Pathian hnen a\anga harh tur hian kawng dang zawk hian i bei chhin ang u hmiang.

Deutschlandlied – Engkima Chawngthu

‘Nangma thil ropuite an sawi’ (Glorious Things of Thee Are Spoken) tih hla mawi tak mai hi German Hnam hla ‘Deutschlandlied’ emaw tiin Mizo, a bikin upa lam chuan World Cup-ah Germany kan lo \an phah ve \hin (an hnam hla a, Kristian hla hmang ngat an ni a an ti \hin). A hla thu en hian chuan kan rin ang chiah chu a lo ni hauh lo. Nangma thil ropui tih hla hi,  kan hriat lar em em hi ‘Khawngaihna mak mawi leh duhawm’ tih phuahtu John Newton a phuah a ni a. A tluk erawh chu Joseph Haydn-a siam an hmang ve ve. Mizo ho chuan German hnam hla a tlar tawp lam. ‘Germany, Germany above all, above all else in the world’  tih an sak lai hian rilru in  ‘Zion fate chauh lo chuan in, Lawmna tak an nei love’ tiin kan lo zawm ve rat rat \hin reng a nih hi maw?.
He Kristian hla ropui tak ‘Nangma thil ropui te an sawi’ hi kei chuan ka ngaihlu a.... Mizo \awnga letlingtu Rev. Liangkhaia hian a let nalh in a sak a nuam em em bawk nen…
A chang tawp ber,
“Lalpa, Zion khawpuiah chuan,
Khawngaiha min tel tir chuan;
Khawvelin min hmusit mah se,
I hming chauh ka chhuang ang e:” tih ah phei hi chuan ban phar meuh in ka sa ve thin.

VAN KHUA LEH TUI KAN NI ZEL DAWN EM? – C. Zaihmingthanga

Tirhkoh Paula chuan, “Keini zawng Van khua leh tui kan ni si a,” (Phil.3:20) a ti. Chu kan Van khuaah chuan mifelte chu ni angin an eng a, an mit ata mittui hruk fai niin, thihna a awm tawh lova. Lungngaih, hrehawm leh natte pawh a awm tawh hek lo. Anchhia reng reng a awm tawh lova, Pathian leh Beramno Lal\hutphah chu a awm tawh zawk a ni.
Ni leh thla a ngai tawh lova, Lalpa engah chuan an awm tawh zawk a ni. Nupui pasal a awm tawh lo ang bawkin u leh nau chhungkhat tihbik a awm tawh lo. Inrem lohna, itsikna leh innghirnghonain hmun a chang tawh lova, tlansate chu an zain Pa hmangaihna thlazar hnuaiah chuan hlim tawp hlau lovin an leng tawh zawk a, lei hringnun an ngai tawh lo.
Chu khua a\ang chuan khawvelah hian kan zin a, kut ruak leh saruakin kan lut a, kan thlen veleh anchhedawng khawvel ah kan lut ani tih tilangin lungchhe takin kan \ap ngawk ngawk a. Lungchhiatna nen nun bul kan \an a, thing delh loh lung delh loh na na na chu kan lo \hanglian a, kan awmdan tur leh nun dan tur chu Bible hmangin hriattirin kan awm a. Lal Isua chuan amaha awm reng turin min duh a, ani pawhin keimahni a awm reng a duh, mahse mi tam tak chu a hnen ata kan vakbo mek a, Van khua leh tui kan nihna pawh kan hre chang ta lo.
Khawvelah thlamuanna leh hlimna kan zawng a, tisa chakna lamtluang kan zawh huai huai a, a tawp chu thihna a ni si. Mihringte hi kum 120 thleng dam thei tur kan nih laiin, kum 50 pawh thleng zolovin mi tam tak kan boral mek a ni. Kan nihna haiin Pathian fa kan nih pawh kan hre ta lova; mahni ta pawh kan ni lova, Van Lalfapa thisena lei kan ni a, min leitu duh dana nung tur kan nih pawh kan hre ta lova, kan duh dan danin kan nung a, Pathian rawngbawlna pawh mahni nuamtih leh peih dan tawk, mite ngaiha mawi tawk nia kan hriat chin kan tih chuan kan lungawi ta mai zel niin a lang.
Chumi ah chuan kan Pathian hi a lungawi angem? Van khua leh tui nih dan tur nen a inmawi em? Kan khaw Lal chu engkim tithei, engkim chungami a ni. A tlansate nimahila a hnen ata tlanbo, inchhira sima a hnena kir leh silote tan Vanah chuan hawn ve phal ani tawh lo. Vakbote chu a hnena kir leh turin nasa takin min sawm a, nghakhlel takin min thlir a, engchen nge luhlul kan chhuah khum dawn le? Sualte sima a lam kan hawi leh loh chuan chatuana hrem kan hmabak a ni mai.
Kan za hian Pathianin a khua leh tui atan min thlang a, kan zinkawng kan zawh tawp hunah Van khua ah chuan kan hawng dawn nge? Chatuan hremhmun kan pan dawn? Lal Isua ngeiin “I thu chuan thiam a chantir ang chia, i thu vek chuan thiam loh a chantir dawn che asin,” (Mt.12:37) a ti. Leia kan cham chhung a kan awm dan chuan kan haw na tur a hril dawn si a. Van khua leh tui kan ni zui zel dawn em le? Kan duh thlanna liau liauah a innghat si a.

Sual langsar Zu hi – HP Lalrohlua

Mizoram kristian zingah mimal nun, chhungkua, khawtlang, ram leh hnam nun leh kohhrante, sual langsar zu hian a khawih buaiin a nghawng nasa hle. Zu ruih hmangte chu Pathian ram luahlo tur an nih (I Kor. 8-10) thu tirhkoh Paul’n a sawi a. Zui rui \hin chu hremhmun kawnga kal tihna anih chu. Miin zu a zuar emaw a in duh emaw a nih chuan Pathian tel lova mahni rilru hlimna leh taksa nawmna umin a thlarau nun a phatsan tihna a ni. A thlarau a vahbo san vangin a nun a kim lo va, chhungril nun thlarau lam thawpikna leh thlaphan ruknain a bawm \hin. Krista nei lo, Pathian tello nun chu a tlo lovin, lungngaihna ten tlakbuak mai turin a hmuak reng a, boralna lamtluang zawhin taksa leh thlarauva thihna a thlen phah thei a ni.
Zu hi insum, nghei emaw khap emaw tum ai chuan nunna atan telh ve loh mai hian nun a ti buai pha lovin a fihlim a. Thawhpikna leh phurrit awm lovin, nun zalen, kawng ngil leh tlo, thlamuang leh ngaihngam huaisen taka awmna a ni.
Zu in leh rui \hin hian mahni inbumin intiengthawl \hin mahse, thawpikna kotlanga ding, intipaukhauha mahni inthiam chawp leh Pathian \ih lohna nun chhungril chapo, dawihzep leh thlaphan rukna phuar vel, dawn chiang ngam mang lo va atthlak taka nun hmanfo na, setana bumna thang, chhia leh \ha hriatna thiang khawih buaia tiruitu a ni. A rim chhia a, a hrisel lovin taksain a hua a, thisen kal leh thahrui, hriatna thazam a khawih a, rilru ati danglamin insumtheihna leh mahni inthununna ati buai zova, zahawmna ati bo \hin. Hetiang nun hian Thlarau Thianghlim a hnar a, chhandamtu Lal Isua Krista a hnawl a ni. ‘Lalpa no leh ramhuai no in inkawp thei lo vang’ I Kor. 10:21.
A zuar leh in \hin a ching mek te chu ram dan leh Krista  taksa kohhranin a khap thil sual ti an nih vangin ‘sual bawih a tang’ phurrit phur mek nihna a ni. ‘Tu pawh thil tisual apiang sual bawih an ni’ John.8:34. Inchhira sima Pathian hnena kir duh lo tan chuan mahni phurrit insiamna a ni a, tuman mawh an phurh sak lo. ‘Mi tinin mahni phur an phur \heuh dawn si a’ Gal.6:5
Phurrit hah chawlhna leh sual bawih a tang chhuahna Lal Isua Krista chhandamna chatuana nunnna chang turin inchhira sima inlamletin, i awm ang ang khan Lal Isua pan rawh le, ‘chutichuan, amaha Pathian hnena lokalte chu atawpkhawk thlengin a chhandam thei bawk a ni, an mahni \awng\ai sak turin, chatuana a nun reng avangin’ Heb. 7:25

Enge I tuipui? Engnge kan tuipui be rang? – Lalmuankima

Pathianin mihringte khawvela min lo din a, kan lo pianchhuah hian duhzawng leh chakzawng kan neih \heuh va, chu chu Pathianin keimahniah a dah a, a \hen chu kan duhzawng thuhmun leh inang lo tak tak te kan ni a, chu chu Pathianin duhthlanna keimahnia a dah te pawh kha kan ti thei tho awm e. Awmzia berah chuan Pathian hian min din tirh a\ang hian thil \ha lo sual kan tih a duh lo kan duhthlanna thiang zawk hmang zel turin min duh, mahse sual ti theilo turin kan he kan duhthlanna hi min phuarbehsak lova, chu chu a chianna chu Adama leh Evi ten an bawhchhiat chiah a\ang khan a lo in\an a ni. Tichuan kan lo nungchho zel a kan duhdan leh chakzawng te alo inang lova, kan tuipui zawngte a lo inang lova, \ha kan tih ang leh kan chak zawng apiang ah kan rilru kan pe vek zel tawh mai ni hian a hriat a ni. Kan tunlai hun te han thlir phei chuan tuipui loh tur kan tuipui nasa lutuk tawh leh duhthlanna kan hmang thiam ta lo lutuk hi sawi tur tam tak a awm a ni. Pathian min din chhan leh awm tura min tih ang hi kan pha lo mai pawh ni lovin, Pathiana tuihal ngaihna pawh hi kan hre tawh lo hian a hriat a bawk ni. Kan tuipui ber hian hremhmunah min hnuk liam ang tih hi a hlauhawm hle. (Matt.12:37 ah chuan, “I thu chuan thiam a chantir ang chia, i thu vek chuan thiam loh a chantir bawk dawn che asin”) a ti a, chuvang chuan Pathian hmaah khawvel a kan nun dan hi kan la puang dawn, tuna kan awmdan leh kan nitin khawsak \hin dan hian Pathian hmaah thiam min chantir zo a ngem le? Chuvang chuan Pathian hian kan duhthlanna hi keimahniah hian a dah chungnung hle tih pawh a hriat theih awm e.
Sapram hmun pakhatah khuan lui lian tak mai a awm a, chu luiah chuan Saruang an paih \hin a ni. Chung saruang te chu mu lukawlh ten an tlan \hin. Vawikhat chu mulukawlh pakhat hian chu saruang chu tui ti takin a ei a, saruang chungah chuan a fu a, thildang a mamawh lo, a chhan chu a chaw ber leh a zawn ber kha a ni miau a, a chungah hlauhawm pawh lo thleng se, a thlawk thei a, tichuan tlamuang takin saruang chungah a muhil vel pawh a ni mai thei. Chuan a ril\am deuh chuan a ei leh mai \hin a ni. Amaherawhchu lui thlang deuh takah chuan lengkir sang tak mai, tlak hlum ngei ngeina tur a awm a, chu lengkir lam pan chuan tui chuan muang changin chu mulukawlh chu a len thla zel bawk a. Nakinah chuan lengkirah chuan a lo tla dawn ta mai a, thlawhchhuah an tum, a thla an zap kha a kang hlei thei ta lo, theihtawp chhuaha an tum ngial pawh khan a thlawk chhuak thei ta ngang lova lengkirah chuan a tla hlum ta ni. A chhan chu a ei puar lutuka a inzo tawh lova, a chaw tui ber kha a thih phah ta a ni.
He tehkhin thu hian kan nun dan tam tak a tilang a. A pakhatnaah chuan, Chance kan la nei emaw, nakinah Kohhranah/K|P-ah emaw, nakinah ka piangthar mai ang tiin thlamuang takin ka awm ang tih a hlauhawm hle. Tin, a \hen chu ngaih ti \ha ve tawp leh mahni awmdana lungawi tawk inti kan awm bawk a. Tehkhin thuah pawh khan mu khan a thlawh theihah a innghat a, mahse a rin miah lovin a chungah thihna a thlen phah a ni, a chance neih kha a hloh chiang hle. Chuvang chuan tun hun hi a pawimawh takzet. Kan la piangthar lo emaw, kan ngaihdan leh kan duh dana kan la awm char char a nih chuan kan tisual dawn chiang. Pathian nena kan inkar hi nakin ni lovin tunah ngei hian kan chinfel vat a ngai a ni. Kan duhdan ni lovin ama duhdan a kan nun kan hman ngei ngei a ngai a, chuti a nih loh chuan a hnen kan thleng dawn lo a ni. A pahnihnaah chuan, enge kan tuipui ber emaw, enge  khawvela kan awm chhung hian kan chaw pui ber ? Tehkhin thuah khan alo lang leh a, mu khan a chaw ber kha a eiin a duh tur chu ni teh meuh mai. Mahse tawkchin a neihloh avangin a nunna khan a tuarphah ta a ni. A puar tawh viau kha chuan kalsawn mai tur a nia, keini pawh hi han inen ta ila, enge khawvelah hian kan tuipui ber, enge kan chaw ber? Tunlaiin Phone hi a lar bawk a, han sawi ta mai mai ila, Biakin chhungah te pawh khawih a nuam tawh viau a ni. Inkhawmlai leh worship service lai hi kan thlarau tana chaw kan lakna ber a ni a, hemi hun reilote chhung pawha kan insum theilo a nih chuan, kan tuipui ber a ni ta mai lo maw? Inkhawm loh hunah engtiang takin nge kan khawih \hin ang, a hriat theih mai awm e. Chutiangin thil dang tam tak Pathian thu aia kan tuipui, Pathian aia kan nuna kan dah chungnun zawk hi kan nunah hian a tam tawh a, sawi sen a ni lo. Chutiang chiah chuan thildang (Gadget chi hrang hrang & Application thar tak tak) pawh nileng zankhua \haka min awm tlei thei nuam tak tak hi a tam tawh a ni. Kan inngaihtuah chian hi a hun hle, kan thu hnuaia kan dah te hian min thunun zawk tawh a ni lo maw! Chuvang chuan \an la thar ila inkhawm satliah lovang, Kohhran/K|P-ah a mawiah inhmang ringawt lovang, Pathian nena kan inkar chiang taka chingfel zel chungin tih tak takna nen Lalpa rawng i bawl thar ang u.
Tunlaiin Anti-Semitic an ti a, a lar khawp mai. Abraham H. Foxman (American Lawyer, Anti-Defamation League Director) chuan khawvel pumpui Servey a neihah Anti-Semitic 1/4 ai tam mah an awm tawh a ti a, 26% bawr vel a nih chu. Semitic chu Juda hnam/Sakhua dotute tihna te, tin, Semitic Religion te an ti a, Pathian (God) ringtute sakhua tihna a ni a, chung ringlotu leh dotute chu 1.09 Billion vel an ni tawh a, tluklehdingawn khat aia tam an ni. Asia ah chuan 22% kan awm tawh bawk a ni. Ngaihtuah ta ila, heng mihring puitling tluklehdingawn khat aia tam, chhia leh \ha hriatna thiang tak nei zawng zawng te hian, Christian sakhua an do a, Pathian hial an ringlo tihna a ni a, enge an ngaihtuahnaah awm ta ang? khawvel thilah an thlarau leh taksa an nghat tawp tihna a ni a, rapthlak khawp mai. Enge an tuipui ber ni ta ang? Enge an hlimna ber ni ta ang le? Tunah kan ram ngeiah pawh Pathian awm ringlo te pawh kan awm \an ta a nih hi. Kan tlem telh telh dawn nge kan pung telh telh ang? Chuvang chuan  Pathian ah tuihalna thar nei turin leh kan ram leh khawvel chanchin te rilrua ngaihven reng chung hian min siamtu Pathian tan chauh hian \hahnem kan ngai tharin \an kan la sauh sauh dawn lawm ni.
Tin, tunlai huna kan nun dan leh kan khawsak dan han thlir hian khawvel thil hi kan mamawh tawh lo, ti ila kan sawi sual lutuk in a rinawm loh, kan duh duh kan nei thei a, \awngmawilo ni lose, dik tak chuan tlema dinhmun harsa deuh pawhin kan duh ang leh kan mamawh hi chu kan nei thei zel, ka duh tawk ang kan neih tawk loh, mahse mamawh tawk awm thei dawn chuang lo chu Pathian thu leh chumi anga nun chiah chu a ni a, thildang chu a 2-na a ni. Chuvang chuan Pathian thu leh a thu anga awm hi i tuipuiin i ching thar ang u. Engpawhnise, sawi tawh angin tun a\ang hian Lal Isua Krista nun nena inmawiin kan nun te vawng thianghlimin, Pathian thu hi i tuipuiin i nunpui thar ang u, fiamthu mai mai leh sawi liam mai mai chi a ni lo, a thu te hi a zahawm a, ama ta, ama thawkkhum ngei a ni tih i hre thar ang u. Tun a\ang hian \anlak kan ngaihna zawn \heuh inenfiah a, Pathian thu kan hriat ang chhun chhun te a taka nunpuia tuipui ber hi kan vanram thlenna tur a ni tih i hria ang u.

Kohhran – Dantes

Kohhran hi a ropui a, Isua Krista thisena din anih vang pawh a ni ang; mi chi hrang hrang ten an duh phawt chuan tlangnel tak leh ngampa takin rawng an bawl thei a ni. Kohhran ropuina dang leh chu, Pathian rawngbawl theihna tur kawng hrang hrang a awm hi a ni. Pathian in talent hrang hrang mi pe a, kan tui zawng te a in ang lova, mahse Pathian hian a rawng kan bawl theih na turin a rawngbawl dan hi kawng hrang hrangin a Kohhran kal tlangin a mite hi min siamsak a ni. Chu a rawngbawlna min siam sak chu mihring ten Pathian in theihna min pek ang zel in kan theihna leh thiamna mual ah kan thawk \hin a.
Pathian in Kohhrana rawngbawlna hrang hrang a siam ah hian  pawimawh bik a awm a rinawm loh. Mizo thufing chuan, ‘Lungpui pawh lungte in a kam loh chuan a awm theilo,’ an tih ang hian heng rawngbawlnaah hian a hniam ber a kan ngaih te hi kan rawngbawlna a pawimawh kan tih chawl lova a kal theihna chhan te a lo ni fo \hin. Tin, rawngbawlna \henkhat kan ngaihpawimawh luat ah kha rawngbawlna a telve lo te kan hmu ro ta lutuk te hi thil dik nithei in a lang lo. Hun puma rawngbawltu nih loh chuan rawngbawlna zawng zawng a tel kim vek te hi thil theih a ni lova. Chuvang chuan Pathianin min dahna zawn \heuh ah hian midang phutna thinlung tel lovin rawng i bawl \heuh zawk ang u. Chutichuan he Kohhran, Lal Isuan a thisen a din hi a lo ropui zual zel ang a, Chanchin\ha la hre ngai lo ten an lo hriat phah theih nan \an i la sauh sauh zawk ang u.

Heti zawk hian le – Lalmuanpuia Khiangte

Nilai zan inkhawma inkhawmte chuan kan la hriain ka ring. Kan Chairman-in ‘Inkhawmpui’ chungchang leh ‘Pem lehkha’ a sawi fiah dan leh a thluk dan tur a sawi kha ka rilru ah a cham reng mai a. Dik ni a ka hriat dan han ziak ve hrim hrim ka chak a; mithiam zawk te kan chho chhuahna te anih beisei in sawi fiahna ziah ngei \ulin ka hria.
‘Pem lehkha’ hi sawi hmasa ila: Mizo \awngah chuan, Subjunctive Mood-a verb kan tih danglam reng rengin a thluk dan kan thlak (Modify) \hin. Chu mai ni lovin, a word tihdanglam pawh kan ngah hle. A hawrawp kan tihdanglam tlem tar lang ila: |hu chu \hut; Liak chu liah; hnuk chu hnuh, adt (adt hi ‘a dang te’ tihna a ni. etc aia ka hman luih \hin). Tin, a thu danglam lova a thluk ringawt danglam a awm a. Kal, sawi, nek, pet, adt. ‘Pem lehkha’ tiha ‘Pem’ pawh hi hemi zinga mi hi a ni!
A fiah zawk nan entirna dang pe ila; “Kan venga rawn pem chhungkaw hnen a\angin, an ‘Pem lehkha’ kan ngaithla” He sentence a\ang hian a Mood danglam dan a chiang hle. Chuvangin, ‘Pem lehkha’ tih hi ‘Hmun kan phiat’ tih ri angin, ‘Pem lehkha’ tih tur a ni.
Tin, Inkhawmpui chungchang hi ngaihdan a inang lo thei a; amaherawhchu, a dik dan leh a nihna te, engti angin nge kan lo hman \hin tih hi ngaihtuah a \ha hle.
‘Tlukpui’, ‘anpui’ tiha ‘Pui’ rik dan hi a dik zawk dan tur hi ka ngaihtuah chhuak zo lo va; mahse, ama hming ve hrim hrim a nih chuan ka hre sual ve thei bawk. Synod inkhawmpui te, Presbytery inkhawmpui te, Bial inkhawmpui te hi Kohhran mal inkhawm satliah/naran ni lo, inkhawm ropui bik, Kohhran hrang hrangte kan intawh khawmna ropui leh urhsun tak a nih avangin, ‘Pui’ tih lai hi, “A ropui hle mai” tiha ‘Pui’ lai ang hian tih rik zawk tur a ni.
Mizo \awngah hian ‘Pui’ leh ‘te’ kan nei nual a, ‘Pui’ rik dan pawh a hmaa ka sawi tak ang veka ri lawn a ni. Entirna lo pe leh ila:- Ruahpui - ruahhmi; keipui - keite; hreipui - hreite; belpui - belte; zungpui - zungte; khumpui - khumai; bepui - bete. Heng lo pawh hi a dang tam tak a la awm. Entirnaa ‘Pui’ zawng zawng hi ri hniam ni lovin, ri lawn  vek a ni. Chuvangin, ‘Inkhawmpui’ tiha ‘Pui’ pawh hi ri hniam ni lovin, ri lawn a ni ngei tur a ni ang.

Van khua leh tui – Lalmuanpuia Khiangte

"Krista Isuaah chuan ama rual veka min kai thovin, van hmunahte ama hnenah min thuttir ta a" (Ephesi 2:6).

Kum danga kan tih \hin dan angin, Easter Sunday zing dar 5-ah khan Zotlang Branch K|P chuan Sunrise Service kan hmang leh a. Zan lama ka men rei deuh avangin tel erawh ka tel lem hlei lo! Amaherawhchu, kan member, hun hmang mekte zawm ve nan tiin ka harh veleh Lal Isua thawhlehna thu ka lo chhiar ve a; vana a lawn thlengin ka chhiar ta nghe nghe!
Bible ka chhiar zawh rual chiah chuan ka rilruah zawhna a lo lut nghal a. Good Friday leh Easter Sunday Programme urhsun takin kan hmang a; chu mi avanga kan chanvo duhawm tak, ‘Van lawn’ Programme hi engati nge Kohhran hian kan hman ve loh le aw? tiin ka ngaihtuah chhunzawm ta a ni! Krista Isuaah chuan phumin kan awm a, ama rual veka min kai thovin, van hmunah ama hnenah min \huttir daih tawh a ni si a!
Lal Isua neitu, ringtu piangtharte chanvo ropuizia hi kan ngaihtuah ngai em? Kan tih tel lo, khawngaih thilthlawnpek duhawm, rinna avangin kan chang a; chu rinna chuan kan nih phak loh leh kan phu loh malsawmna min dawntir a; van khua leh tui nihna chanvo min pe bawk. Lal Isua rinnaah rinhlelhna a awm ngai loh miau avangin, ni tinin van hmunah chuan kan leng tawh zawk a ni!
Chuvangin, ringtute tan hlauh tur a awm lo! He khawvelah hi chuan harsatna te, manganna leh lungngaihna tam tak pawh kan tuar ang; amaherawhchu, kan thlarau ngei hi Setana ta ni tawh lovin, Lal Isua ta a ni tawh zawk! He kan taksa hian amah chawimawi ila; ama hnena \hu tawh van nun nen chuan a inzawm chiah ang! Tin, Mahni khua hi chu ngainat tur a ni a, mahni khua ngaina lo chuan mi pangngai an pha zan lo a ni duh!
Hneh theih loh nun Lal Isuan min pe a, buainain a chim phak lo va, harsatna leh hrehawmnaten a tilungngai zo tawh hek lo! Chuti a nih loh-ten Lal Isua thisen a thlawnin a far dawn asin! Lal Isua ringtute nun chu engmahin a tibuai phak tawh lo va, sual khawih phak loh hmun ralmuang, ama hnen ngeihah min \huttir tawh zawk a ni. Keini zawng VAN KHUA LEH TUI kan ni si a!
“Ka thla a kal Lalpa hnenah,
Vansang mu angin a leng vel;
Tunah ka chawl ta Kristaah,
Ka chhuahsan tawh, he lei hrehawm ram hi!”
Amen.

KTP LEH INCHEINA – Engkima Chawngthu

Mizo te hian Incheina hi kan buaipuiin kan sawi tam ber pal a ni hial awm e. Chumi ah chuan K|P ten engtin nge kan Inchei ang tih hi kawng hrang hrangin thlur dawn teh ang :-
1. Kan neihphu tawkin kan inchei tur a ni : Khawvel mi te chuan an duh duh dan in an inchei thri a nih pawhin KTP member ,Isua hnung zuitu te chu kan duh duh kan inbel a rem ve lo tih hriaiin,thawmhnaw man to uchuak,kan neih phu lo tur in kan inchei tur anilo.
2.Kan vel amite hmun nuam turin kan inchei tur ani : Mi tam tak chuan kan “confi” na turin  kan inchei a,mahse chutak chu kan vel amite hmuh atan a nuamlo fo.Hmuh hrehawm a ni thei. Chuvangin KTP member te chuan kan rilru nawmna tur chauh ni lovin midang te hmuh nuam leh mawi an tih tur kan ngaihtuah tel tur ani.
3. Kan boruak tawn a zira inchei thiam hi KTP te’n kan thiam tur ani : Boruak han tih hian sik leh sa mai bakah kan thil tawn zirin inchei thiam hi a mawi. Inchei nalh hun, tlema nalh lo deuh hunte pawh hre tur a kan in update ve hi a pawimawh ani. Khawvel thiamnate leh zirna sang te bei lo mah ila KTP te chuan Pathian atanga finna dawngin inchei hun leh hmun kan borual mil zel a inchei hi thiam kan tum tur ani.
4.Incheina thlan kawngah kan fimkhur tur ani: Tunlaiin kawr thenkhat thuziak dukdak lo tak tak te thu dengkhawng leh khawvel mite hak tur a siam tam tak a lo chhuak a. Hengah pawh hian KTP member te chuan a thumal sawi tum emaw thuziak in a sawi tum te hrefiah tur a kan in “update”  ve zel hi a tul ani. Chuti anihloh chuan in thuziak dengkhawng mipui leh vantlang zinga hak mawilo, a thuziak a nalh avanga hak mai te hi a awmthei a chumi tur chuan lehkha kan zir sanglo anih pawh in a thumal hrim hrim chu “Dictionary” ah pawh a en theih a,chumi tur chuan taimal kan chhuah a pawimawh ani.
5.KTP chu kan incheina a fai tur ani : Eng thawmhnaw pawh ha ila,KTP incheina chu a fai tur ani.Incheina tawp leh bal lutuk hak hi Isua ringtu te tan a inhmeh lo. Pathian thu chuan, “ Nangni in thianghlim tur ani,kei ka thianghlim si a” ati. Thianghlim chu fai,bawlhhlawh kailo tihna nai.Kan  rilru lam a kan thianghlimna mai nilo hian kan taksa,kan thawmhnaw pah a fai tur ani.
6.Thawmhnaw baka incheina pawh uchuak lo ani tur ani : KTP te chuan thawmhnaw bak a kan incheina, tlereuh leh min timawitu te pawh uchuak lo,a mawi tawk kan ngaihtuah thiam hi a inhmeh fo. Tin,kan sam tihdan te,tin kan enkawl dan thleng hian KTP te chuan uchuak lo,mawi leh hmuh nuam ani tur ani.
7. KTP te chuan Lal Isua kan inchei na tur ani : Petera lehkhathawnah chuan “In incheina chu pawn lam lan dan a inchei nilovin chhungril a takna hmangin ani tur ani” atia KTP te chuan pawn lam lan dan a mawi leh nalh hmuh nuam anih bakah chung zawng zawng aia pawimawh Lal Isua a kan inchei hian kan lo mawi ber fo. Isua a kan inchei hian nun ze mawi,inngaihtlawmna leh hmangaihna te kan lo lanchhuah tir thei a chu chu khawvel mite’n an hmuh in mawi an ti a, kan pa vana mi an chawimawi thei thin a ni.
Chuvang chuan heihi kan hriat reng a tha awm e. KTP member chuan khawvel a kan la awm ve maiu avangin lang thei a kan incheina ah pawh hmuh nuam,kan neih phu tawk hriain fai tak in a hun leh hmun mil ang zel in kan inchei tur ani. Chung zawng zawng khuh mawitu leh tivel turin a pawimawh ber Isua Krista hnungzuina tak tak nen kan inthuam bawk tur ani.

Beiseina - Dantes

He khawvel ah hian hlimna te, lungngaihna ten eng tik lai pawhin min hual vel reng a. Thil hi kan duh ang leh kan beisei ang taka a kal loh chang a tam \hin. Mihring te hian he kan hun tawn avang hian kan hlimin kan lungngai a, belh tur kan zawng ruai ruai a, min hnem thei tur kan zawng fo \hin a ni. Pan tur dik, belh tur dik kan belh loh fo \hin avangin kan beidawng a, he khawvel hian hlimna min pe lo tih kan chiang  tulh tulh a, Pathianin nunna hlu tak min pek kan chhah phah \a \hin a ni. A va pawi \hin tak em! Heng kan unau te hian an manganna te hi Pathian hnenah han thlen chu nise la chuan an nunna hlu tak te an mahni chuan an ti tawp hauh awm si lo va. Mahse hmelma pa hian he atana hun hlu tak mai hi bawhpelh a lo tum bik miah \hin silo.
Heng lungngaihna kan tawn chang pawh a Pathian belh chat kan hriat theih nan chuan englai pawh a Amaha kan awm \hin a pawimawh khawp mai. Kohhran inkhawm te, hnatlang te leh K|P rawngbawlnaah hian tel ve \ang \ang \hin ila. Ringtu te hi englai pawha chak reng kan ni lova, chauh chang te kan nei \hin. Mahse heng kan han sawi tak Kohhran rawngbawlna ah te hian kan chak loh lai ber pawhin a kan tel ve \ang \ang tlat chuan Pathian in kan manganna te min hriatpui anga amah kan hnaih theihna kawng min siamsak dawn a ni. “Lawmna tak thinlung a ka neih hi Isua min pek a ni” tiin harsat lai ber pawhin thinlungah lawmna mak tak mai an lo neih theih phah \hin a lo ni.

Biak In – Lalmuanpuia Khiangte

II Korinth 6: 16-ah chuan, “Keini zawng Pathian nung biak in kan ni si a” tih kan hmu a. Tin, Bible hmun dangah pawh, he kan taksa hi Pathian biak in a nih thu leh vawn thianghlim a, tihbawlhhlawh a rem loh thu kan hmu. Chuti ang tak a nih a, Pathian thu awih kan duh a nih si chuan, he kan taksa hi kan vawn thianghlim a \ul a, kan zah a pawimawh a, tibawhlawh zawnga kan khawsak loh hi ringtute tihawm tak a nih hmel!
Amaherawhchu, tisa biak in chungchang sawi tum ka ni lo va, kei ngei pawhin Pathian thua ka zawm theih loh pawl tak a nih avangin, ziah chhunzawm zel chak tak chungin ka duh tawk e.
Ka sawi duh ber zawk chu, ringtuten Pathian kan biak hona hmun ‘Biak in’ hi a ni. Thusawitu  \henkhat hian, “Biak in sak lenah kan inel a, thlarau bo hruai luh tur nei si lova biak in neih len ringawtin awmzia a nei lo” ti lam hawia an sawi ka hre fo va. Ka rilru an hmin ve lem lo va, mi hlim \henkhat Hallelui tuar tuar karah heti ang zawnga sawi \hinte hi a rukin RED CARD ka lo pe \hin! A chhan chu, biak in sak lena inel ka la hmu lo va, ka hre hek lo. Thlarau bo man tur nei lo mah ila, biak in sak len leh tihropui pawimawhna erawh ka hre ve a ni!
Thuthlung Hlui kan en chuan, Biak in leh Temple an sak dan tam tak hmuh tur a awm a. Pathianin sak dan tur a ruahmansak pawh hmuh tur a awm. Biak in leh Temple an sak reng rengin an ti mai mai ngai lo. Hmun hla tak tak a\angin Sidar thing \ha chi leh a dangte an la khawm a, lunghlu man tam leh \ha ber chi bakah, a bang leh a kawngkhar, a chhung velah te ‘Rangkachak ti’-in an la luan zui maw le! Chu chauh ni lovin, a satu tur reng an uluk. Kohhranho an hnatlan luih luih hriat tur a awm lo va, inhlawhna mamawh leh mi harsa deuh an thawhtir ngawt lo. Mi thiam ber ber ram dang a\angin an chah a, chung mi thlan bikte chuan uluk takin an sa \hin a ni.
Biak in hi ringtuten Pathian kan biakna, Pathian kan pawlna leh Thlarau Thianghlimin a chenchilh tlat a ni! Chuvangin, uluk tak leh a \ha thei ang berin kan sa tur a ni a, a hmanrua leh a chhunga thil awm reng reng hi a \ha thei ang ber leh a mawi ber kan zawng zawk tur a ni. Biak in sakah khawi Kohhran upa mah hi an inel ka ring lo va, Pathian chenna hmun a nih avangin a \ha ber an ngaihtuah \heuh zawk a ni ang.
Duhthu han sam ila, kan biak in bang leh a hungna te, a chhung vel zawng zawngte hi Rangkachakin luan chhuak pur mai ila chu, tuman chinai an tah var luai duh ka ring lo va, chil an chhak puat puat lo vang a, biak in chhungah sahdah hmuam hnu paihna leh thil eina kawr vel hmuh tur a awm lo maithei asin! Kan hmunhma leh hmanruate a la zahawm tawk lo va, a chengate tan zah a har ve bawk a ni awm e a! Heti a ni chung hian, Biak in chu ‘Rap in’ pawh ni se, Pathian chenna hmun a ni e!
Hawh u, Kohhranho hian rilru thar pu ang u, mi dang el miah lovin Mizorama biak in \ha ber, mawi ber leh changkang ber neih tum ila, Kohhran dang thil \ha neihte thik ni si lovin, kan biak in chhungah thil \ha ber ber Pathian chawimawi nan leh ropui nan i lalut zawk teh ang u. Amah kan biakna tur leh amah ngeiin a chen chilh reng tur, biak in \ha tak neih hi Pathianin a haw lo tawp ang!

Tho La eng rawh – Engkima Chawngthu

Tun kar ningani a\anga Pathianni hmang hian K|P kum 60 tlinna, Diamond Jubilee lawmna leh K|P Conference vawi 55-na chu Khawzawl-ah neih a ni dawn a. Hetah hian thupui tur chu, ‘Tho la, eng rawh’ tih  a ni. Thupui kan ngaihthlak hma in he lam hawi hian rilru in lo sawrbing dawn teh ang. A  thupuiin Bible chang a refer behchhan lo zawngin kan hrut ang e.
Eng tur kan ni: Pathian thu chuan Isua ring tute chu kan vel a mi te tan eng ni turin min duh a. Mathaia Bung 5:14 ah chuan ‘Khawvel eng in ni e’ tiin min ko a ni. Chu eng chu en chhuah pui tur leh kan enchhuah pui chuan kan rin Pathian chu miin an lo chawimawi tur thu min hrilh a ni. Khawvel hi  Setan’n a bumna avanga sualin a tihbuai, sual avanga thim hnuai hun hmang tam tak awmna ram a nih avang hian chung thim hnuaia \hu te  tan eng ni tur leh en turin Pathian in min duh a ni.
Eng vangin nge kan thawh kher ang?: Hna kan thawh emaw thil enge maw kan tih dawn hian tho kang meuha tih ngai hi chu thil awlsam tak a ni ngai lova. Ringtute hi eng turin kan infuih fova. Eng satliah tur ni lovin, nasa leh zuala eng tura min duh avangin tho kang meuh in, khawvela en turin min duh a ni. Kan awm ang ang hian eng theuh ila a tawk em em rual hian kan eng chu a en leh zual nan leh mi tam zawkin kan eng an hmuh theih nan tho kang a eng tur a ngen kan ni.
 Eng tur hian kan thawhsan tur leh kan thawhdan tur pawh a in ang lovang. A \hen chuan kan nawmna te kan thawhsan a \ul ang a. A \hen chuan kan hmangaih em em te pawh thawhsan a \ul ang. A then chuan kan lo tih dan nghet tak te pawh thawh san a ngai thei a. A \hen te chu tho tawh a in ngai, mahse \hu emaw mu emaw ang mai a thawkmawh leh thawk sawt lo kan ni thei e. Eng pawh nise, kan awmna theuh a\ang hian kan thawh phawt chu a ngai a nih hi maw.
Khawi hmunah nge kan en ang: Mi tam tak chuan khawi hmunah nge kan en ang tiin  kan in zawt a ni thei e. Kan enchhuahna hmasa ber tur chu kan chhungte, kan chen puite bulah a ni tur a ni. Paula chuan mahni chenpui pawh ngaihsak lo chu ringlo mi aiin an sual zawk a ti (I Tim 5:8). Kan enchhuahna hmasa ber tur chu kan chhungte bulah ngei a ni tur a ni. Tin, chu mi hnuah chuan kan hnathawhpui te, kan rawngbawlpui te, kohhran leh khawtlangah kan eng leh tur a ni ang. Chu mi eng chu lo darh zauh zelin kan ram pum pui hi a lo eng chhuak thei dawn a ni.
Khawvel mamawh enna: Tun lai khawvel hun harsa leh khirh takah hian Isua ringtu, enna neite hi mamawhna a sang chho zel a. Tun hma lam aiin kan thlarau leh tisa lamah eng kan mamawhna pawh hi a nasa telh telh  a ni. Hetiang kara leng kan nih avang hian Isua ringtu, Isua tana eng ngam, eng lan chhuah tir ngam hi a an hlu chho zel dawn a ni. Chuvangin kan enna chu nasa leh zuala mi ten an lo hmuh theihna turin kan awmdan leh tih dan phung pangai piah ah hian nasa leh zual zawka en kan mamawh ta.
Tu te nge eng ta ang le?  tih zawhna hi kan in zawt a ni mai thei e. A hmasa berin he thupui neitu KTP te kan en hmasa ber tur a ni. KTP member te hi nasa takin eng ngat ila chuan kohhran a in  hmang leh inkhawm \hin te, inkhawm ngai lo thleng hian kan en chhuak thuai thei ngei ang. Chu mi tur chuan kan awmhmun \heuh a\ang hian tho kang a, nasa leh zuala \an kan lak a, en hi a \ul ta tak meuh meuh a ni.  Chutianga kan en phawt chuan Kan Pa Pathian hi chawimawiin a lo awm  ang a, a ram a lo zau in keinin a zar kan lo zo dawn zuk nia.

Pathian nena len dun – Ruatfela Putea


Thil engpawh hi a hlutna kan tehna ber chu amaha awmah a ni. Mihring pawh hi kan hlutna chu keimahni a awmah a innghat. Eng anga pa hmeltha leh, hausa leh thiltithei pawh hi Pathian nena leng dun ngai lo an nih chuan an thiltihtheihna leh an hlutna a famkim lo a, an tawpna chu a chhia in mi nuih zatburah a inchan thin!. Chutihrual erawh chuan, eng anga pa mawl leh hmelchhia, rethei pawh, Lal Isua nena leng dun thin a nih chuan a nun a hlim thin a, mi awhawm a ni thin.
‘Leng dun’ tih chu inkawm, in zui ti te pawhin hrilh fiah i la, a sual tam pui awm lo ve. Mizo te hi inkawm thin hnam kan ni a, hman a\anga vawiin thleng pawh hian kan inkawmna langsar tak pakhat chu ‘len dun’ hi a la ni reng a ni. Kan zirlaibuin a tar lan ang hian Bible-ah Pathian leh Mihring te (Evi leh Adama) Eden huana an len dun thin thu kan hmu a,  tin, Nova te, Enoka leh Mosia te pawh kha Pathian nen an lo leng dun tawh thin. Ringtute hi tunlai hunah Pathian nen a hring a hranin leng dun thei tawh lo mah i la, thlarauah hlim takin Pathian nen kan la inpawl dun (leng dun) thei a ni.
Hla phuahtu chuan, “I buaina chinfel puitu atan chauh Isua i duh thin em? A ni chuan lenpui atan a duh che!” a lo ti a. Ringtu tam zawk nun pawh han thlir hian, he hla thu a mi ang deuh vek hi kan ni mai lo maw? Kan nun kawng hrang hrang hrangah eng eng emaw avangin harsatna, buaina kan tawk a, chutiang hunah chuan ringtu kan nih angin kan rin Pathian kan au a, kan harsatna te min chi fel sak turin a hnenah kan tlu lut thin. Kan tlu lut tur pawh a ni reng a ni, mahse, kan buaina te chu Pathianin min chinfel sak ta cheng a, min chin fel saktu Pathian chu kan theihnghilh leh si thin! Nimahsela, Kan Pathian hian kan harsat hunah chauh ni lo, kan hlim lai te, kan lawm ni te pawha a mah hre reng turin min duh a, engtiklai pawha amah nena leng dun tur hian min sawm reng thin.
Ruthi kha a pasal in a thihsan hnu khan a pasala nu    Naomi khan amah chu zui lova, an in lama let leh mai turin a ti a, mahse Ruthii chuan, “I kal apiangah ka kal ang a; i riahna apiangah ka riak ang a, ..... i thihna apiangah chuan ka thi ang....” tiin kal san duh lovin Naomi bulah a intulut tih kan hmu. Ruthi khan Noami kha kal hlat san a duh lova, engtik lai pawhin a bula awm reng kha duh a, lungngaihna leh lawmna karah pawh chenduna len dun zel a duh tih a hriat hle. Ruthi duh ang ngei chuan Naomi nen chuan an leng dun a, a tawpa Ruthi chan \hat zia kha kan hre awm e. Nuthlawi/Hmeithai pasal sun tawh kha an khaw pa hausa Boaza nupui duh tak lo niin, kan Lal Isua thlahtu te zingah hial a hming a lo lang ta a nih kha! Ruthi’n hetiang anga thuka Naomi bula a  intu lut ang hian keini ringtute pawh hi Pathian hnenah intu lut i la, A hnenah nitin inhlan tharin, A thu chhiara, A aw hrethiam thei turin Amah nnen inpawlna nung nei fo i la. Amah be turin Kohhran inkhawm apiangah inkhawm ziah ila, Harsatna leh lawmna hmunah  pawh  Amah chu fak tlatin, midangte tan kan theih ang kawng kawngah malsawmna ni \hin i la, chutiang tak chuan Amah nen lendun thin i la chuan, ringtute hian A malsawmna kan va dawng nasa dawn em!